|
Yurak shakli qarag'ay daraxtiga o'xshaydi, yuqori yuzasida ancha keng va cho'qqisiga torayib ketgan. Odatiy yurak mushtining o'lchamiga teng: uzunligi 12 sm (5 dyuym), kengligi 8 sm (3,5 dyuym) va qalinligi 6 sm (2,5 dyuym). Ko'pgina jins vakillari o'rtasidagi o'lchamdagi farqni hisobga olsak, ayol yuragining og'irligi taxminan 250-300 gramm (9-11 untsiya), erkak yuragining og'irligi esa taxminan 300-350 gramm (11-12 untsiya). Yaxshi tayyorlangan sportchining, ayniqsa aerobik sportga ixtisoslashganning yuragi bundan ancha katta bo'lishi mumkin. Yurak mushaklari mashqlarga skelet mushaklariga o'xshash tarzda javob beradi. Ya'ni mashqlar natijasida alohida hujayralar sonini ko'paytirmasdan ularning hajmini oshiradigan oqsil miofilamentlari qo'shiladi, bu tushuncha gipertrofiya deb ataladi. Sportchilarning yuraklari qonni sportchi bo'lmaganlarnikiga qaraganda ancha samaraliroq pompalay oladi. Kengaygan yuraklar har doim ham jismoniy mashqlar natijasi emas; kabi patologiyalardan kelib chiqishi mumkin gipertrofik kardiyomiyopatiya. Anormal darajada kattalashgan yurak mushaklarining sababi noma'lum, ammo bu holat ko'pincha aniqlanmaydi va sog'lom yoshlarda to'satdan o'limga olib kelishi mumkin.
Inson yuragi to'rt kameradan iborat: chap va o'ng tomonda bittadan bor atrium va bitta qorincha. Yuqori kameralarning har biri, o'ng atrium (ko'plik = atrium) va chap atrium, qabul qiluvchi kamera vazifasini bajaradi va qonni pastki kameralarga, o'ng qorincha va chap qorinchaga surish uchun shartnoma tuzadi. Qorinchalar yurakning asosiy nasos kamerasi bo'lib, qonni o'pkaga yoki tananing qolgan qismiga olib boradi.
Inson qon aylanishida o'pka va tizimli davrlar deb ataladigan ikkita alohida, ammo bog'langan davrlar mavjud. Ikkala davr ham qonni va u olib yuradigan barcha narsalarni tashiydigan bo'lsa-da, biz dastlab zanjirlarni gazlar nuqtai nazaridan ko'rishimiz mumkin. The o'pka aylanishi qonni o'pkaga va o'pkadan olib o'tadi, u erda kislorodni oladi va nafas olish uchun karbonat angidridni etkazib beradi. The tizimli sxema kislorodli qonni tananing deyarli barcha to'qimalariga tashiydi va nisbatan kislorodsizlangan qon va karbonat angidridni o'pka qon aylanishiga qaytarish uchun yurakka qaytaradi.
O'ng qorincha kislorodsiz qonni qorin bo'shlig'iga pompalaydi pulmoner magistral, bu o'pka tomon olib boradi va chap va o'ngga ikkilanadi pulmoner arteriyalar. Bu tomirlar o'z navbatida ko'p marta shoxlanadi o'pka kapillyarlari, bu erda gaz almashinuvi sodir bo'ladi: karbonat angidrid qondan chiqadi va kislorod kiradi. O'pka magistral arteriyalari va ularning shoxlari tug'ruqdan keyingi tanadagi nisbatan kislorodsiz qonni olib yuradigan yagona arteriyalardir. O'pkadagi o'pka kapillyarlaridan qaytib keladigan yuqori kislorodli qon bir qator tomirlar orqali o'tib, bir-biriga qo'shilib, qon tomirini hosil qiladi. o'pka tomirlari- organizmdagi yuqori kislorodli qonni olib yuradigan yagona postnatal venalar. O'pka venalari qonni chap atriumga o'tkazadi, u qonni chap qorinchaga pompalaydi, bu esa o'z navbatida kislorodli qonni aortaga va tizimli davrning ko'plab tarmoqlariga pompalaydi. Oxir-oqibat, bu tomirlar tizimli kapillyarlarga olib keladi, bu erda to'qima suyuqligi va tananing hujayralari bilan almashinuv sodir bo'ladi. Bunday holda, kislorod va ozuqa moddalari hujayralar metabolik jarayonlarida foydalanish uchun tizimli kapillyarlardan chiqib ketadi va karbonat angidrid va chiqindilar qonga kiradi.
Tizimli kapillyarlardan chiqadigan qon kislorod kontsentratsiyasiga kirgandan ko'ra pastroq bo'ladi. Kapillyarlar oxir-oqibat venulalarni hosil qilish uchun birlashadi, ular tobora kattaroq tomirlarni hosil qilish uchun qo'shiladi va oxir-oqibat ikkita asosiy tizimli tomirlarga oqib o'tadi. yuqori vena kava va pastki kava vena, bu qonni o'ng atriumga qaytaradi. Yuqori va pastki vena kavalaridagi qon o'ng atriumga oqib o'tadi, u qonni o'ng qorinchaga pompalaydi. Bu qon aylanish jarayoni inson tirik qolgan ekan, davom etadi. O'pka va tizimli davrlar orqali qon oqimini tushunish barcha sog'liqni saqlash kasblari uchun juda muhimdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
