N6-bob. Kompyuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari reja

6.3.1-jadval

Kompyuter tarmoqlarini qo‘llash

Tarmoq	Tasnifi
LAN	Dasturiy va texnikaviy ta’minot va kommunikatsion kanallar, bir nechta yaqin bo‘lgan xonalarda joylashgan bo‘ladi; Shaxsiy kopmpyuter, Server, Mainframe; Umumiy fayllar; Umumiy dasturiy ta’minot; Umumiy printer, skaner va boshqalar; Qog‘ozsiz ishlash texnologiyasi
MAN	Bir nechta yaqin bo‘lgan binolarda joylashgan qurilmalarni bog‘lovchi tizim; Kompaniya va uning filiallari;
WAN	Umumjahon kompaniyalari
Internet	Xalqaro kompyuter tarmog‘i; E-mail; Fayl va ma’lumotlarni uzatish; Ma’lumotlar bazasini qidirish; Marketing xizmati; Brauzer.
Intranet	LAN; Internet; Brauzer; FireWall; Umumiy foydalanuvchi interfeysi.

6.4. Kompyuter tarmoqlari tarkibi

Tuzilish tarkibi (topologiyasi) bo‘yicha tarmoqlar:

• bir tugunli va ko‘p tugunli;

• bir yo‘lli va ko‘p yo‘llilarga bo‘linadi.

Hisoblash tarmog‘i topologiyasi aloqa tarmog‘ining tuzilishi bilan aniqlanadi, ya’ni EHM lar yoki abonentlarning bir-biri bilan ulanishi orqali. Shuningdek, quyidagi tarmoqlar tuzilishlari ma’lum:

• 
  yulduzsimon (Star)
  
• 
  xalqasimon (Ring)
  
• 
  shinali (Bus)
  
• 
  to‘rli
  
• 
  yacheykali
  
• 
  daraxtsimon
  

Kompyuter tarmoqlarining topologiyasi – kompyuterlar va tarmoq qurilmalarining fizikaviy bog‘lanishida yuzaga keladigan bog‘lanish turlari. Topologiyani tanlashda quyidagi omillar e’tiborga olinadi:

- tarmoqning mustahkamligi;

- yangi qurilmalar (abonentlar ) ulanishining oddiyligi;

- iqtisodiy tejamkorligi.

Umumiy holda tarmoqlar to‘liq bog‘langan yoki bog‘lanmagan bo‘lishi mumkin. To‘liq bog‘langan tarmoqda istalgan ikki kompyuter bir-biri bilan bog‘langan bo‘ladi. Buning asosiy kamchilliklari bu kommutatsiya qurilmalarini ko‘pligidir, bu esa ko‘p xarajatlarni talab qiladi. To‘liq bog‘lanmagan tarmoq – bu to‘liq bog‘langan tarmoqdan biror bog‘lanishni olib tashlashdan paydo bo‘ladi.

Yacheykali topologiya - to‘liq bog‘langan tarmoqdan ba’zi-bir bog‘lanishlarni uzish orqali paydo bo‘ladi, masalan:

Halqasimon topologiya – bu kompyuterlarning aylana bo‘yicha ulanishidan paydo bo‘ladi, masalan

Yulduzsimon topologiya – bu tarmoqdagi kompyuterlarni bitta uskunaga yoki kompyuterga ulashda paydo bo‘ladi, masalan

Daraxtsimon topologiya – bu yulduzsimon topologiyali bir nechta tarmoqni birlashtirishdan paydo bo‘ladi, masalan

Umumiy shinali tarmoqda barcha kompyuterlar bitta aloqa kanali orqali birlashtiriladi, masalan

6.4.6-rasm. Umumiy shinali tarmoqda barcha kompyuterlar bitta aloqa kanali orqali birlashtirilishi.
Bu yerda tarmoq bo‘yicha jo‘natilgan ma’lumotlar tarmoqdagi barcha kompyuterlar uchun taalluqli bo‘ladi.

Aralash topologiya har xil tipdagi topologiyalar birlashmasidan paydo bo‘ladigan tarmoq.

6.4.1-jadval

Tarmoq topologiyalarini taqqoslash

Ko‘rsatkich	Topologiya
	Yulduz	Xalqa	Shina	To‘rli
Kengaytirish qiymati	oz	o‘rtacha	o‘rtacha	oz
Abonentlarni qo‘shish	yengil	o‘rtacha	o‘rtacha	o‘rtacha
Buzilishdan himoyasi	oz	o‘rtacha	o‘rtacha	o‘rtacha
Tarmoqning uzunligi	istalgancha	istalgancha	cheklangan	cheklangan
Abonentlarni qo‘shish qiymati	oz	oz	yuqori	oz
Tarmoqning yuqori darajada yuklangandagi holati	yaxshi	qoniqarli	yomon	juda yaxshi
Real rejimda ishlash imkoni	juda yaxshi	yaxshi	yomon	yaxshi
Tarmoqqa xizmat ko‘rsatish	juda yaxshi	o‘rtacha	o‘rtacha	o‘rtacha