N. Yu. Jo’ruyev

Moliyaviy hisobotning tarkibi va tuzilishi

Korxonalarning moliyav iy hisoboti belgilangan talablar va qoidalarga rioya q il gan holda tuzilsa undagi ma’ lumotlar hisobot davri mobaynida uning moliyaviy- xo'jalik faoliyati to’g’risida yetarlicha axborot beradi.

Bugungi kunda moliyaviy hisobot shakllari, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining «Moliyaviy hisobot shakllari va ulami to’ldirish qoidalarini tasdiqlash to’g’risida»gi 2002-y il 27- dekabrdagi 140-son buyrug’iga muvofiq tuzilmoqda.
Hisobotning asosiy shakllari korxona balansi va moliyaviy natijalar to’g'risidagi hisobot hisoblanadi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan, «Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari

tarkib i hamda moliyaviy natijalarnı shakllantirish tarkibi» to’g"risidagi Nizom, mol iyav iy natijalar to'g’risidagi hisobot bilan chambarchas bog’liqdir.

O’ zbek iston Respublikasi Mol iya Vazirl igininh’ 1997-yil l5-yanvardagi
«Korxona (tashkilot)laming yillik va chorakiik moliyaviy hi sobotlarîni shakl va hajmlarini tasdiql ash to’g’risida»gi 5-son buyrug’ iga, hamda O’zbekiston Respubl ikasining nBuxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonunining 16-«Moliyaviy hisoboı» moddasiga asosan, yang idan quyidagi hisobot shak1 lari tasdiq landi:
Y ili ik hisobot bo’yicha:
- I -son shakl — «Buxgalteriya balansi»;
-?-son shakl - nMoliyaviy faoli yat to’g’risida hisobot»;
-2a-son shakl-«Debitorlik va kreditorlik qarzlar bo’J'icha ma’lumotnoma›;
-3-son shakl - «Asosiy vositalarning harakati to’g‘risida hisobot»;
-4-son slıakl - «Pul oq imlari to’ ’risidagi hisobot»;
-5-son shakl - «Xususiy kapital o'g’risidagi hisobot».
2 Yarim yillik hisobot bo’yicha,
- I -son shakl - «Buxgalteriya balansi»;
-2-son shakl - «Moliyaviy faoliyat to’g'risida hisobot»;
-2a-son shakl-«Debitorlik va kreditorlik qarzlar bo'y i cha ma’ lumotnoma»;
-4-son shakl-«Pul oqimlari to’g'risidagi hisobot».

3. 
   Chotaklik hisobot bo"yicha:
   

- i -son shakl - «Buxgalterıya balansi»;
-2-son shakl - «Moliyaviy faoliyat to’g’risida hisobot»;
-2a son shakl - «Debitorlik va kreditotlik qarzlar bo’ji cha ma’ lumotnoma». Ushbu yangi hisobot shakllariga 1999-yil 21 -oktabrida, Moliya vazirligining
266-son buyrug’iga asosan o’zgartirish kiritil di. Uning ma"nosi, yuqorida tasdiqlan_san buyruqdagi 2-son hisobot nomlanishini, «i'vIoliyav iy natijalar to’g’rısida hisobot». degan nomlanishga o’zgartirishdan iborat edi.
Bundan tashqari, Mol iya vazirligi 1998-yı 1 26-iyunida 79-son «Moliya Vazir Jigining 1997-yil IS-yanvardagî 5-son buyrug’iga o’zgartirishlar kiritish to’g’risidagi buyruq» chiqarib, unda korxona va tashkilotlar yuqorida ko’rsatib o’tilgan shakllar bîlan birga yana 2b-son «Moliyaviy-iqtisodiy ahvol to’g’risidagi ma’ lumotnoma»ni ham taqdim et ishi shartligi qayd ctil di. Aynan shu buyruqning o’zi bilan ushbu shaklni to'ldirish to'g’risidagi yo’riqnoma ham tasdiqlangan.
Endilikda esa moliyaviy hisobot shakllari, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligin ing «Moliyaviy hisobot shakllari va ularni to’ldirish qoidalarini tasdiqlash to’g’ris ida»gi 2002-yil 27-dekabrdagi 140-son buyrug’iga muvofiq tuzilmoqda. Bu buyrug‘ iga I 2.1 1.2003-yil va 20.1 2.2004-yi Ida Mol iya vazirl igining mos ravishda 1209-1 va 1 209-2 son buyrug"lari bilan o'zgarı irishlar kiritilgan, )hamda ular moliyaviy tahlil maqsadlari uchun asosiy manbalar hisoblanmoqda.
Tasdiqlangan moliyaviy hisobot shakllari faqat shaklan o'zgaribgina qolmay, bal ki ma'nosi ham sezilarli darajada o’zgargan: moliyavi y tahlil maqsadlari uchun mar axborotlarga yanada boyigan. Barcha qilingan o'zgartirishlar hisobotlami xalqaro andozalar darajasiga yetkazish maqsadida amalga oshirilgan. Jumladan, buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomonlarini ikki bo'Iimli holatga keltirisiı.


12
Korxona balansi, buxgalteriya hisobotining asosiy shakli hisoblanadi, qolgan shakllar esa undagı ma'IumotIami bataflsilroq ochib berish va to ldirish uchun xizmat q iladi.
Korxona balansi, korxonaning barcha mabIag*Iarinin¿ holali va xo’jalik faoliyatining yak uniy natijasini ifodalay di. Buxgalteriy a hisobotining boshqa shakllarida aks etgan ko'rsatk ichlar esa, k orxona Faoliyatinin¿ u yoki bu tomonini i fodalaydi.
Hisobotning keyingi shakli moliyav iy natijalar to’g’risidagi hisobotdir. 3-son buxgalteriya hisobi milliy standarti ham mot iyaviy natijalar to”e” risidagi hisobot bo'Iib, unda shu hisobotga tegishli barcha masalalar yoriti lgan.
Moliyav iy hisobotning 2-son shak lida. xo'jalik faoliyati natijasida olingan daromad va xarajatlar aks ettiri ladi. Aniqroq q ilib aytganda. unda quyidagi ma’ lumotlar yoritilishi kerak:
-sotishdan olingan sol tushum;
- otishdan olingan yalpi moliyaviy natija;
-asosiy £aoliy atdan ko’rilgan boshqa operatsioiJ daromad va
x arajatl ar;
-asosiy xo'jalik faol iyatining moliya 'iy natijasi;
-moliyaviy Faoliyatning boshqa daromad va xarajatlari;