|
ishsizlik
Frictional
unemploym
Фрикцион
ная
ishsizlikning bu tun ko'ngilli
ishsizlikdir.Ko'ngilli ishsizlik
ent
безрабо
тица
ish qidirish va kutish bilan
bog'liqdir. «Friksion» atamasi
mehnat bozorida m a ’lum bir
tebranishlar bo'lib turishini,
mehnat bozoridagi m uvoza-
natga bir zumda erishib
bo'lm asligini ta'kidlaydi.
3.
Tarkibiy
ishsizlik
Structural
unem ploy
m ent
Структур
пая
безрабо
тица
ishsizlikning bu turi iqtiso-
diyotn in g tarkibiy o'zgaris h-
lariga, demak, ishchi kuchiga
bo'lgan talabning tarkibiy
o'zgaris higa bog'liqdir.
4.
Tabiiy
ishsizlik
N atural
unemploym
ent
Естест
венный
уровень
безрабо
тицы
Friksion va tarkibiy ishsizlik-
la m in g
yig 'ind isi.
«Tabiiy
ishsizlik»
atamasi
ushbu
darajaning m e'yorda ekanligi-
ni. iqtisodiyotga ichdan xos
ekanligini
ta'kidlash
uchun
ishlatiladi.
Bu
ishsizlikning
en g yaxshi darajasidir.
Bir
tomondan, lining darajasi re-
surslarning bandlik m uam m o-
si haqida gapiradigan darajada
yuqori
bo'im aydi,
ikkinchi
tomondan, u mehnat bozo-
rining
moslash uvchanligini
ta’minlash va so g 'lo m raqobat
elementlarini
hosil
qilish
uchun yetarlidir.
5.
ishsizlik
- ning
inflyat-
siyani
tezJash-
tirmay-
digan
darajasi
NAIRU-
not-
acceleratin
g-inflation-
ra te-of
unemploym
ent
Естест
венный
уровень
безрабо
тицы
Ishsizlikning tabiiy darajasi.
Bu nom mashhur maqsadlar
d ilem m asin ing - inflyatsiyaga
qarshi kurash yoki ishsizlikka
qarshi kurash m uam m osining
tahlilidan ham kelib chiqadi.
Q is q a
muddatli oraliqlarda bu
ikki
vazifani
bir
paytda
bajarishning imkoni yo'q .
6.
Siklik
ishsizlik
Cyclic
unemploy
ment
Цикличная
безрабо
тица
iqtisodiy siklning s o ‘nish bos-
qichi tufayli vujudga kelgan
ishsizlikdir. S o ‘nish bosqichi-
da ishlab chiqarishning faol-
ligi susayadi, ay rim korxona-
laryopiladi. natijada ishsizlik
ortadi. Ishsizlikning amaliy va
Labi iydarajalari o'rtasidagi
farq siklik ishsizlik ko'rsat-
kichini tashkil qiladi. Siklik
ishsizlik
-
salbiy
iqtisodiy
hodisadir. U ning borligi iqti-
sod iyotnin g
to'liq
bandlik
darajasida
faoliyat
ko'rsat-
mayotganligini, demak,
Y alM n in g potensial darajasi-
ga erishilmayotganligini
bildiradi.
7.
Ouken
qonuni
Law o f
Oaken
Закон
Оукена
agar
ishsizlikning amaldagi
darajasi
ishsizlikning
tabiiy
darajasidan 1
foizga yuqori
bo'lsa,
joriy
Y a lM n in g
potensialY alM ko'rsatkichdan
ortda qolishi 2,5 foizni tashkil
qiladi.
Boshqacha
qilib
aytganda, siklik ishsizlikning
har bir foizi Y alM b o'y ich a
2,5 f o iz ortda qolishga sabab
bo'ladi.
8.
Iqtiso-
diyotda
gisterezis
Gisterezi-
sin economy
Гистере
зис в
экономике
(yunon. «gisterezis» - ortda
qolish)
—
ayrim
makro
iqtisodiy
chora-tadbirlarning
uzoq vaqt saqlanib qoluvchi
oqibatlari,
boshqacha
qilib
aytganda.
tabiiy
darajaga
■*■*7
qaytmasligidir.
9.
Klassik
maktab
vakillari
School o f
classics
Ш кола
классиков
Klassik
maktab
vakillari
davlatning
mehnat
bozori
faoliyatiga qisman aralashuvi
tarafdorlaridir:
davlatning
passivligi
bozorning
o 'z -
o'z ini tartibga solish kuchlari
to'liq namoyon bo'lish iga
imkon beradi.
10
Keyns
maktabi
vakillari
School o f
Keynes
Ш кола
Кейнса
Keyns
maktabi
vakillari
mehnat bozoridagi gisterezis
va qiyinchiliklarni rad etma-
gan
holda,
davlatning
ish
o'rinlarini tashkil qilish va
iqtisodiyotda bandlik muam-
molarini
hal
qilish
orqali
toMovga
layoqatli
talabni
tartibga solishga qaratilgan
faol aralashuvini voqlaydilar.
16 - M A V Z U : I N F L Y A T S I Y A
Mavzuning o ‘quv maqsadi:
Talabatarda inflyatsiya tushimchasi va uning turlari, talah va
taklif inflyatsiyasi, inflyatsiya va ishsizlik: Fillips egri chizig'i,
hukumatning inflyatsiyaga qarshi siyosati, inflyutsivaning oqibat-
larihaqida bilini va ко 'nikmalarni shakllantirishdan iborat.
Tushunchalar va tayanch iboralar
Inflyatsiya, kevnschilar maktahi namovondalari, neoklassik von-
doshuv tarafdorluri, inflyatsiya darajasi, ochiq namovon bo 'luvchi
inflyatsiya, vashirin inflyatsiya, talah inflyatsiyasi, taklif inflyatsiyasi,
kutilayotgan inflyatsiya, kutilmagan inflyatsiya. Fillips egri chizig'i,
antiinflyatsiya siyosati
Asosiy savollur
1. Inflyatsiya tushimchasi va uning turlari
2. Talab va taklif inflyatsiyasi.
3. Inflyatsiya va ishsizlik: Fillips egri chiz ig 'i
4
Hukumatning inflyatsiyaga qarshi siyosati
2 2
X
Pul chop etish soliqqa tortishning
bosh tortish eng qiyin bo'lgan va ayni paytda eng zaif,
qoMidan boshqa hech narsa kelm aydigan h ukum atnin g
ham q o ‘lidan keladigan shaklidir.
Jon M. Keyns, angliyalik iqtisodchi
Inflyatsiya iimumjahon miqyosidagi iqtisodiy m uam m o silatida
X X asrda. oltin standartidan v o z kechilib, davlat xarajatlarini
moliyalashtirishning inflyatsion usuli keng tarqalgandan paytdan
boshlab
keskin
namoyon
bo'la
boshladi.
Barcha
rivojlangan
mamlakatlarda X X asr davomida narxlar oshib bordi. Inflyatsiya
rivojlanayotgan mamlakatlami egallab oldi, ularning ko'pchiligi
giperinflyatsiya g'alayonlarini ham boshdan kechirdilar. Bir qator
mamlakatlarning X X asr oxirida bozor iqtisodiyotiga o'tishi bu
mamlakatlarda
ham
kuchli
inflyatsion
tendensiyalarni
vujudga
keltirdi. Inflyatsiya m uam mosi R ossiy a uchun ham dolzarb m uam m o
bo'lib qoldi. Bularning barchasi inflyatsion jarayonlarni, shuningdek,
inflyatsiyaga qarshi siyosatni am alga oshirishning mumkin bo'lgan
variantlarini tahlil qilishni taqozo etmoqda.
1. Inflyatsiya tu shunchasi va uning turlari
Inflyatsiya -
mamlakatda umumiy narxlar darajasining o'sishidir.
Bu ta'rifda "umumiy'- degan so'zga e ’tibor qaratish lozim. Shuni nazarda
tutish kerakki, inflyatsiya haqida s o 'z yuritganimizda bizni qandaydir
ay rim bozorlardagi tovar yoki xizmatlarning narxi oshganligi
emas, balki aynan narxlar darajasining umumiy o'sishi qiziqtiradi.
Inflyatsiya (lotincha inflatio - shishish, bo‘rtish, tarang-
lashish)
_ m a'lum davr mobaynida mamlakatda baholar o'rtacha
(um um iy ) darajasining barqaror o's ishi, pulning xarid qobiliyatini
uzoq muddatli pasayishi.
Umuman olganda
inflyatsiya pul
muomalasi
qonunlarining
buzilishi shakli sifatida makroiqtisodiy m uvozanatning buzilishini,
talab va taklif nomutanosibligini anglatadi.
Keynschilar m aktabi namoyondafari
bunday nomutanosib likning
sababi to'liq bandlik sharoitida talabning haddan ziyod b o'lish id a deb
bilishadi. Boshqacha aytganda yalpi talabni ko'paytirish inflyatsiyaga
olib kelmaydi deb hisoblashishadi.
N eoklassikyondoshuv tarafdorian
inflyatsiyaning manbai ishlab
chiqarishning haddan ziyod o'sishida. ishlab chiqarish xarajatlarining
ko'payishida deb bilishadi. Dem ak keynschilar inflyatsiyaga talab
tomonidan. neoklassiklar esa taklif tomonidan y o n d o sh ish a d i1.
Inilyatsiya nafaqat pul m uom ala sin in g izdan chiqishi, balki butun
Do'stlaringiz bilan baham: |
