N xojiyeva, B. Sharipov, sh. Muxsinov

Programmalastırıw tilin tańlaw
Til to'mendegiler menen anıqlanıw múmkin:
- ishlanmani alıp baratuǵın sho'lkem, mısalı, eger firma C++ Builder dıń lisenziyali variantına iye bolsa, al halda al berilgen ortalıqta islenbe júrgizedi;
- dasturchi tárepinen, al múmkinshiligi barınsha jaqsı tanıw tilden paydalanıwǵa háreket etedi;
- turib qalǵan.... menen («barcha islenbeler C++ de yamasa Java de atqarılıwı kerek») hám t. b
Programmalastırıw tillerin to'mendegi gruppalarǵa ajıratıw múmkin:
- yuqori dárejeli universal tiller;
- dasturiy támiynat o'ndiriwshisin arnawlı tilleri;
- foydalanuvchining arnawlı tilleri;
- past dárejeli tiller.
Joqarı dárejeli programmalastırıw tiller gurihida házirgi waqıtta karvonboshi C (S++ menen barlıq ) til esaplanadı. Haqıyqatlıqtan C hám C++ lar túrli talqinlari Katar júdá zárúrli artıqmashılıqlarǵa iye:
- ko'p platformalilik - házirgi waqıtta paydalanılıp atırǵan barlıq platformalar ushın ;
- C hám C++ tilinen kompilyatorlar ámeldegi;
- tiykarǵı strukturalı algoritmik konstruksiyalardı ámelge asırıwshı operatorlar bar ekenligi (shártli qayta islew, cikllerdiń barlıq túrleri);
- operativ yad mánzillerinen paydalanıp to'men (sistema ) dárejede programmalastırıw múmkinshiligi;
- bólek programmalar hám klasslardıń úlken kitapxanaları.
Bulardıń barlıǵı C hám C++ ni operasion sistemaların jaratıw ushın isletiletuǵın tiykarǵı tillerge aylantıradı, bul bolsa óz gezeginde alar ushın qosımsha reklama bolıp xızmet etedi. Lekin C hám C++ saldamlı kemshiliklerge de iye:
- maǵlıwmatlardıń tolıq ishki toqıma strukturalı tipleri joqlıǵı ;
- sintaktik bir qiymatlilikning mavjud emasligi, bu esa kompelyatorga programmanıń tuwrılıǵın baqlawǵa múmkinshilik bermeydi;
- bólek programmada uzatılıp atırǵan parametrlerdiń sheklengen qadaǵalawı, bul bolsa tek programmanı sazlaw processinde anıqlanadı ;
C hám C++ ga alternativ bolıp, puqta sintaksisi sebepli kompilyatorlari sintaksis qátelerden tısqarı semantik qátelerdi de anıqlaytuǵın Pascal tili esaplanadı. Delphi ortalıǵında paydalanılǵan Object Pascal talqini túrli úlken islenbeler aparıwdı ápiwayılastırıwshı atap aytqanda, maǵlıwmatlar bazasında paydalanıwdı talap etiwshi klasslardıń kásiplik kitapxanaları menen birgelikte Delphi ni Windows qosımshalarini jaratıw ushın jeterlishe sapalı ortalıq bolıwın támiynleydi. Universal tiller toparına Basic, Modula, Ada hám basqalar da tiyisli. Olar da óz qásiyetlerine uyqas túrde óz qollanıw tarawına iye. Óndiriwshi arnawlı tilleri programmalıq támiynat konkret tillerin jaratıw ushın isletiledi. Olarǵa :
- maǵlıwmatlar bazası tilleri;
- tor qosımshaların jaratıw ushın tiller;
- jasalma intellekt sistemaları jaratıw tilleri
Bul tiller arnawlı kurslarda uyreniledi. Paydalanıwshınıń arnawlılasqan tilleri ádetde paydalanıwshı kásiplik ortalıqları bo'legi esaplanadı, tar jo'neliske egaligi menen xarakterlenedi hám programmalıq támiynat o'ndiriwshileri tárepinen isletilmaydi. To'men dárejeli tiller mashina buyrıqları dárejesinde programmalardı ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi. Bunda waqıt kózqarasınan, programmanıń zárúr yad ko'lemi kózqarasınan de eń optimalları alınadı. Lekin bul tiller úlken programmalar programmalıq sistemalar jaratıw ushın ulıwma jaramsız. Tiykarǵı sebep - o'ndiriwshi ámel etetuǵın abstraksiyalar to'men dárejesi bolıp tabıladı, bunnan islenbege úlken waqıt jumsawǵa jol qoyılmaydı. Bul tiller strukturalı programmalastırıw principlerin qollamaydı, bul bolsa islep shıǵılıp atırǵan programmalastırıw texnologiyasın jamanlastıradı.
Tikkeley texnikalıq qurallar menen, mısalı, drayverlar menen óz-ara tásirde bolǵan salıstırǵanda ápiwayı programmalardı jazıwda paydalanıladı, sebebi bul halda uyqas apparattı qatań sazlawǵa tuwrı keledi, joqarı dárejeli programmalıq tiller abzallıqları onsha sezilmaydi. Joqarı dárejeli tiller degi programmalarǵa qoyıwlar ko'rinisinde mısalı, kóp sanlı tákirarlanıwlarǵa iye cikllerde maǵlıwmatlardı almastırıwdı tezlestiriw ushın.
Sahraurlash ortalıǵı dep, programmalardı jazıw hám saqlaw procesin ápiwayılashtiradigan kompilyatorga ishki qurılǵan arnawlı tekst redaktorı, komponovshik ońlawshı, maǵlıwmatlar sisteması hám basqa programmalardı óz ishine alǵan programmalıq komplekske aytıladı. vizual programmalastırıw ortalıqlarında programmist komponentler arnawlı kitapxanalarınan birpara kodlar programmasına vizual jalǵanıw múmkinshiligine iye baladı, bul bolsa obektli jo'neltirilgen programmalastırıw rawajlanıwı sebepli júz boldı. Eń kóp paydalanatuǵın programmalastırıw ortalıqlarına Barland (Inprise Corporation) firmasın Delphi, C++ Builder, Microsoft firmasın visual C++, visual Basic, IBM firmasın visual Áke vizual ortalıqları kiredi.
Bul firmalardı tiykarǵı vizual ortalıqları Delphi, C++ Builder hám visual C++ lar arasında zárúrli ayırmashılıqlar ámeldegi: Microsoft firması vizual ortalıqları «Windows astı» programmasın to'menlew dárejesin támiyinleydi. Bul alardıń de kemshiligi hám abzallıǵı bolıp tabıladı. Abzallıǵı - standart bolmaǵan jaǵday payda bolıw múmkinshiligı pasayadi, yaǵnıy kompyuterler kitapxanaları o'ndiriwshileri názerde tutmagan jaǵday, kemshiligi - bul programmistke kóp jumıs júkleydi, bunnan Delphi yamasa C++Builder menen isleytuǵın programmist bolsa azat. Proektlestiriw qálegen texnologiyanıń real qollaw jaybar barlıq urıs qatnasıwshısıları ámel qılıw kerek bolǵan programma standartlardı qáliplestiriw yamasa tańlawdı talap etedi:
- loyihalash standartı ;
- loyiha hújjetti rásmiylestiriw standartı ;
- foydalanuvchi interfeysi standartı. Proektlestiriw standartı to'mendegilerdi anıqlawı kerek:
- loyihalash har bir basqıshida zarur modellar majmuasi va ularni detallashtirish dárejesi;
- diagrammalarda jaybar sheshimlerdi atap ko'rsetiw qaǵıydaların, sanday-aq atamalar boyınsha obektlerdi ataw hám shártnamalar qaǵıydaları, barlıq obektler ushın atributlar kompleksi hám alardı hár bir basqıshında toltırıw qaǵıydaları, obektler forması hám o'lshemlerge talaplar kiritilgen diagrammalardı rásmiylestiriw qaǵıydaları ;
- operasion sistema hám paydalanılıp atırǵan CASE - qurallardı sazlawdı óz ishine alǵan o'ndiriwshiler jumıs jayları konfigurasilariga talaplar ;
- loyiha ústinde birgelikte islewdi támiyinlew mexanizmi, sanday-aq jaybar bólim sistemaların integrasiyasi hám jaybar sheshimlerdi qarama-qarsılıqqa analiz etiw qaǵıydaları.
Jaybar hújjetlerin rásmiylestiriw standartı :
- har bir basqıshda hújjetler komplektligi, quramı hám dúzilisi;
- uning mazmunı hám rásmiylestiriliwine talaplar ;
- hujjatni tayarlaw, qaray shıǵıw, keliwtiriw hám tastıyıqlaw qaǵıydaları. Paydalanıwshı interfeysi standartı
- ekranlarini (shriftler hám reńler), áynekler quramı, jaylasıwı hám basqarıw elementlerin rásmiylestiriw qaǵıydaları ;
- klaviatura hám tıshqanshadan paydalanıw qaǵıydaları ;
- yordamchi mtnlarni rásmiylestiriw qaǵıydaları ;
- standart xabarlar dizimi;
- foydalanuvchi reaksiyasın qayta islew qaǵıydaların anıqlawı kerek.
Barlıq joqarıda keltirilgen jaybarlıq sheshimler islenbesi miynet sarpı hám quramalılıǵı saldamlı tásir ko'rsetedi. Alardı qabıl etkenden sońǵına jaybarlanıp atırǵan programmalıq támiynattıń talaplar analizine hám ayriqsha qásiyetlerin islep shıǵıwǵa o'tiw kerek.