N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

186 
 
XIII-bob. Neftni qizdirish 
XIII.1. Parafin yotqiziqlari tarkibi 
Parafinli  yotqiziq  tarkibi,  neft  tarkibi  va  termodinamik  sharoitiga  bog’liq 
bo’lib,  unga  ko’ra  shakillanadi. 
Neft  harorati  pasaytirilishi  hisobiga  bir  muncha 
yengil  qotadigan  uglevodorodlar,  keyin  barcha  qotadigan  uglevodorodlar 
kristallanadi.  Shunday  qilib  bitta  quduqda  parafin  yotqiziqlari  tarkibi  ham  har  xil 
bo’lishi  mumkin.  Ular  asfalten,  smola  va  qattiq  uglevodorod  tarkiblariga  ko’ra 
farqalanadi. Qatlam qalinligi bo’yicha  parafin tarqalishi har xil bo’lishi jarayonning 
xarakterli xususiyatlaridandir. Yotqiziq qalinligining devor yaqinida  parafin 
ko’proq 
bo’ladi.  Bu  shuni  ko’rsatadiki  yotqiziq  yig’ilishida  qalinlik  ichk
i  qismida  parafin 
qayta kristallanadi. Yotqiziq zichlanadi, suyuqroq qismi siqib chiqariladi. Ko’pincha 
parafin 
yotqizig’ida  suv  va  mexanik  qo’shimchalar  bo’ladi.  Quyidagi  tarkib  bilan 
parafin  yotqiziqlari  tavsiflanadi:  parafinlar  (
10-75%
),  asfal’tenlar  (
2-5%
),  smolalar 
(
11-30%
), aloqador neft (
60%
 
gacha), mexanik qo’shimchalar (
1-5%
). 
Neft  tarkibida  metan  qatori  qattiq  uglevodorodlari  bilan  bir  qatorda,  davriy 
tuzilishli  va  normal  va  izoparafin  bog’lamli  moddalar  ham  bo’ladi.  Bu 
uglevodorodlar serezin tarkibiga kiradi. 
Serezinlar-
 bu tarkibi va xossasi bilan parafindan farq qiluvchi yuqori eruvchan 
uglevodorodlardir.  Parafinlar  erish  harorati 
45-54
o
C
,  serezinlarniki 
65-88
o
C
. 
Parafinlar  plastinka  va  plastinkali  lenta  ko’rinishida  oson  kristallanadi;  Serezinl
ar 
kichik  ignasimon  tuzilishga  ega  va  qiyin  kristallanadi.  Parafinlar  qaynash  harorati 
550
o
C
 gacha, serezinlar 
600
o
C
 dan yuqori. Serezinlar kimyoviy aktivligi yuqori.  
Neftni  tahlil  qilishda  parafin  va  serezinga  bo’lmasdan,  qattiq  parafinli 
uglevodorodlarn
ing umumiy tarkibi bo’yicha baholanadi. 
 
Neft tarkibidagi parafinlar holati bosim va haroratga bog’liq bo’ladi.