N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

IX.5
-rasm
. 
Silindr ko`rinishidagi nometal rezervuarlar. 
 
IX.
5-
rasm
.
 
Rezinali nometall 
taxlab qo‘yiladigan rezervuarlar
.
 
 

---

140 
 
IX.2. Neft mahsuloti omborining rezervuar saroyi 
hajmini aniqlash
 
Re
zervuar  saroyi,  neft  mahsuloti  omborining  eng  qimmat  ob‘ektlaridan  biri 
bo`lib,  uning  hajmini  kelgusidagi  rivojlanishini  hisobga  olib  aniqlash  katta 
ahamiyatga  ega.  Rezervuar  saroyining  hajmi  ortiq  ham  va  kam  ham  bo`lishi  kerak 
emas. Bu transportlarni bo`sh qolishini va texnologik jarayonlarning izdan chiqishini 
sodir etadi.  
 
IX.6-rasm
. 
Temiryo‘l berk estakadalarining umumiy chizmalari:
 
1
–
bir tomonli estakada; 2
–
idish mahsulotlarni saqlovchi omborlar; 
3
–
ikki tomonli estakada; 4
–to‘kish tomoni; 
5
–
manyovr u
chun yo‘l.
 
 
Saroy  hajmi,  neft  omborining  turiga,  yuk  almashishiga  va  yuk  olib  kelish  va 
olib  ketish  sharoitiga  bog`liq  bo`ladi.  Agar  olib  kelish  va  olib  ketish  sinxron  tarzda 
bajarilsa,  rezervuar  saroyi  kerak  bo`lmaydi.  Aniq  sharoitlarda  olib  kelish  bilan  olib 
ketish  to`g`ri  kelmaydi.  Bu  o`z  navbatida  rezervuar  saroyining  bo`lishini  taqozo 
etadi. 
Olib  kelish  olib  ketishdan  ko`p  bo`lsa,  ma‘lum  vaqtdan  keyingi  neft 
mahsulotini maksimal hajmi 
–
 
V
max
 teng bo`ladi. 
Uning  teskarisi  bo`lsa,  neft  mahsulotining  minimal  hajmi 
–
 
V
min
  ga  teng 
bo`ladi.  Tegishlicha,  kerakli  aylanma  rezervuar  saroy  hajmi  eng  ko`p  va  eng  kam 
mahsuloti qoldig
’
ining ayirmasiga teng bo`ladi.  
V=V
max
–
V
min 
 
 
 
 
(
IX.1)
 
 

---

141 
 
Neft ombori rezervuar saroyining hajmini aniqlash uchun yillik yuk almashish 
miqdoriga  ko`ra  xaftalik  yoki  dekadalik,  oylik  yuk  olib  kelish  va  olib  ketish 
to`g`risidagi (absolyut qiymatda yoki foizda) ma‘lumotlar kerak bo`ladi. Mahsulotlar 
turi  bo`yicha,  uzatuvchi  neft  mahsuloti  omborining  rezervuarlar  saroyining  hajmi 
quyidagicha aniqlanadi. 
«
Aylanuvchanlik
» 
koeffitsiyenti  yillik  yuk  almashinish  hajmini  (
V
o
), 
o`rnatilgan rezervuar hajmiga (
V
p
) bo`lgan nisbati: 
 
K
0
 = V
0
/V
p   
 
 
 
 
(
IX.2) 
 
Bu  koeffitsiyent  neft  mahsuloti  omborlari  rezervuarlarining  ishlatilish 
darajasini ko`rsatadi. 
Ko`p 
yillik kuzatish ma‘lumotlariga ko`ra:
 
- suvli uzatuvchi neft  mahsuloti omborlari uchun maqbul  K
0 
ning qiymati 18- 
20 ga teng; 
- temir yo`lli taqsimlovchi neft mahsuloti omborlari uchun K
0 
= 6÷8 ga teng.
 
Mahsulotlar  bo`yicha,  taqsimlovchi  neft  omborining  rezervuarlar  saroyining 
hajmi quyidagi ifoda orqali aniqlash mumkin: 
 
V
tak
=Q
К
n
103/12
р
К
3
;   m
3
  
 
 
 
(
IX.3) 
 
Bu  yerda  K
n
 
–
  neft  mahsulotini  kelishini  va  uni  realizatsiya  qilishni  bir  xilda 
bo`lmasligini hisobga oluvchi koeffitsiyenti. 
Shunday  qilib,  har  bir  neft  mahsuloti  uchun  rezervuar  saroyining  xajmi 
aniqlanib,  ularni  umumlashtiriladi.  Umumiy  rezervuarlar  saroyining  hajmi,  neft 
mahsuloti omborining hajmini ko`rsatadi.