N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazakov

bob. Qatlam suvlar kanalizatsiyasi

9. 
   1. Neft konlaridagi oqova suvlarga ko‘rsatiladigan talablar
   

Neft tarkibidagi suv va suvda erigan mineral tuzlar mustahkam emulsiyalar hosil qiladi. Bu emulsiyalar karroziyalarga sabab bo‘lib, neftni qayta ishlashda qiyinchiliklar tug‘diradi. Bundan tashqari suvli neftni transport qilish ham katta harajatlar talab qiladi. Shuning uchun ham quduqdan olinadigan neft tuzsizlantiriladi va suvsizlantiriladi.
Hozirgi vaqtda qatlam suvlarining tahliliga katta ahamiyat berilmoqda, Chunki bu suvlar mahsuldor qatlamga qayta haydash uchun ishlatilmoqda.
Qatlamdan olinadigan suvlar bir - biridan mineral tuzlar konsentratsiyasi, gazlar va mikroorganizmlar mavjudligi bilan farqlanadi.
Qatlam suvlari turli kimyoviy tarkibdan iborat bo‘lib, 2 ta asosiy guruhga bo‘linadi:

1. 
   Qattiq suvlar - xlor kalsiyli yoki xlor kalsiy-magniyli;
   
2. 
   Ishqorli yoki gidrokarbonat natriyli.
   

Qatlam suvlarining asosiy tarkibiy qismini natriy xlor NaCl, kaltsiy xlor CaCl2 va magniy xlor MgCl2 lar tashkil qiladi.
Ba'zi suvlarda magniy Mg, kalsiy Ca, temir bikarbonat FeHSO3 tuzlari ham bo‘ladi.
Qatlam suvlarida anion va kationlarga ajraladigan oddiy tuzlar ham mavjud. Anionlarga - gidroksid - OH ion, xlor - CL ion, sulfat - SO4 ion, bikarbonat - HSO3 ion, karbonat - SO2 ion , brom - Br ion va boshqalar kiradi.
Bundan tashqari qatlam suvlarida kolloidlar (temir oksidi FeO, alyumin oksidi Al3O2); gaz ko‘rinishidagi moddalar (karbonat angidrid CO3, oltingugurtsuvchil , azot N2 , vodorod H2 ); nodir gazlar (geliy , argon, neon) va organik moddalar (naften kislotalar) mavjud bo‘ladi.
Qatlam suvlarida erigan moddalarning uning hajmiga bo‘lgan nisbati - umumiy minerallanish deyiladi.
Qatlam suvlarining minerallanish darajasi 1 kg/m³ dan 200 kg/m³ gacha. Suvni asosiy tavsiflaridan biri suvchi ionlar konsentratsiyasi ko‘rsatkichi pH.
Bu ko‘rsatkichdan suv eritmalarining kislotali va ishqorli muhitlari aniqlanadi.
Suvlar pH kattaligi bo‘yicha 5 guruhga bo‘linadi:

1. 
   Nordon
   
2. 
   Nimnordon
   
3. 
   Neytral
   
4. 
   Kam ishqorli
   
5. 
   Ishqorli
   

rN = 3 gacha;
rN = 4 - 6 gacha; rN = 7;
rN = 8 - 10 gacha;
rN = 11 - 14 gacha