N. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova, X. Z. Ismatullayeva tikuv chilik

IV - BOB
TIKUVCHILK BUYUMLARINI NAMLAB-ISITIB ISHLASH
Tikuvchilik buyumlarini namlab isitib ishlash deganda detal yoki 
buyumni maxsus jihozlar yordam ida namlik, issiqlik va bosim bilan 
maxsus ishlash tushuniladi.
Namlab — isitib ishlash kiyimlarni tikish jarayonida va tayyor 
buyumni pardozlashda bajarilishi mumkin. Namlab isitib ishlashdan 
asosiy maqsad buyum detallariga xajmiy-fazoviy shakl berish va har 
xil choklami ishlash, uzil-kesil pardozlash, detallarni yelim bilan 
biriktirishdan iborat.
Namlab isitib ishlash jarayoni uch bosqichdan iborat:
1) tolalam i namlik va issiqlik bilan yumshatish
2) bosim bilan m a’lum shakl berish
3) issiqlik va bosim yordamida namlikni ketkazish va shaklni 
mustahkamlash.
Namlab-isitib ishlash jarayonlari dazmoilash, presslash va bugiash 
jarayonlariga boMinadi. Gazlama i planning o ‘rilish zichligigaqarab 
namlab isitib ishlash jarayoni ularga har xil ta’sir qiladi.
4 .1.Namlab — isitib ishlash jihozlari va moslamalari
Kiyim tikishdagi asosiy nam lab isitib ishlash jih o zlari va 
m oslam alariga d azm o l, dazm oilash stoli, presslar, h av o -b u g ‘ 
manekenlari, dekatir vahar xil qoliplar kiradi.
Presslar namlab-isitib ishlashdagi eng sermehnat operasiyalarni 
mexanizasiyalashtirishga, ish unum ini oshirishga, ishlov sifatini 
yaxshilashga va ishchilar m ehnatini yengillashtirishga imkon beradi.
Preslar b ir-b irid an yuritm asining tip i, presslash kuchi va 
yostiqlaming xili bilan farq qiladi. Presslarning yuritmalari mexanik, 
elektr, pnevmatik va gidravlik boMishi mumkin.
Hozirgi vaqtda tikuvchilik sanoatida elektr-bug1 presslari keng 
qollanilmoqda. Ularda issiqlik bug' va elektrdan keladi. Bug1 ishlanadigan 
detallarni namlaydi, elektr esa zarur temperaturani ta ’minlaydi.
Press yostiqlarining temperaturasi ishlanadigan gazlamalarga qarab 
o ‘rnatiladi. Agar gazlama tarkibida har xil tolalar bo‘lsa, yostiqning
48

---

temperaturasi issiqqa eng sezgir tolaga moslab o ‘rnatiladi. Har bir 
pressda ikkita ustki va ostki yostiq bo‘ladi. Presslash kiichiga qarab 
presslar og‘ir, o ‘rtacha, yengil presslarga bolinadi, vazifasiga ko‘ra 
universal, maxsus xillarga bo ‘linadi. Ayollar va bolalaming yengil 
kiyimlari h a m d a ip gazlamalardan kiyimlar tikishda detallarning 
chetlarini (taqilma qopqoqlari, taqilmalar, qoplama cho‘ntaklar) 
qayirish uchun ham stolga o ‘rnatiladigan falspresslar ishlatiladi.