N. R. Yusupbekov, D. P. Muxitdinov texnologik jarayonlarni modellashtirish va

q«i

  * 

g r a d ^ )

 

(5.6)

Energiya  o ‘tkazishning  uchta  mexanizmi,  ya’ni  issiqlik  o‘tka- 

zuvchanlik,  konveksiya  va  nurlanish  qatnashadigan  qo'shma 

(kombinatsiyali)  issiqlik  o'tkazish  murakkah  issiqlik almashish  deb 

ataladi.

5.1.2.  Issiqlik almashish jarayonini tavsiflashda qatnashuvchi 

stoxastik tashkil etuvchilar hisobi

Real  sharoitlami  hisobga  olib  issiqlik  almashishni  hisoblash  va 

tavsiflashning  murakkabligi  ko‘pincha  quyidagi  dalillar  bilan 

tushuntiriladi,  hozirgi  vaqtda  issiqlik  almashish  apparatlari  issiqlik 

tashuvchilarning  to‘la  almashishi  yoki  uning  aralashish  rejimi  bilan 

amalga  oshiriluvchi  modellari  bo‘yicha  hisoblanadi.  Ushbu  oxirgi 

hollardagi  rejimlar  davomida  issiqlik  almashish  apparatlarining 

konstruksiyalari  va  issiqlik  berish  turlarini  aniqlash  uchun  issiqlik 

tashuvchilarga  asoslaniladi.  Biroq  ko‘p  hollarda  issiqlik  tashuv-

2 5 4

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

chilarni  aralashtirish  va  almashtirishning  ideal  modellaridan  foyda- 

lanish  hisoblashda  xatolik  beradi.  Shundan  kelib  chiqib,  issiqlik 

tashuvchilar  harakatining  yanada  realroq  va  shu  bilan  bir  vaqtda 

yetarlicha sodda bo‘lgan modellaridan foydalanish lozim.

Real  issiqlik  almashish  apparatlarida  jarayonning  stoxastik 

tabiatiga  ko'ra  oqim  elementlarining  vaqt  bo‘yicha  taqsimlanishi 

notekisdir.  Bunday  notekislikning  mavjudligini  quyidagi  manbalar 

orqali  ko‘rsatish  mumkin:  tizimlaming  kesimlaridagi  tezliklaming 

turli  o‘lchamliligi;  oqimlarning turbulentlashishi;  oqimlarda  turg‘un 

sohalarning  mavjudligi;  tizimda  baypas  oqimlar  va  kanallaming 

vujudga  kelishi.  Oqimlarning  notekisligini  baholash  uchun  bo‘lish 

vaqti  bo‘yicha  taqsimlanish  funksiyasi  kiritiladi  va  bu  funksiya 

tizimlaming  impulsli,  pog‘onali  yoki  chastotali  g'alayonlarga 

javobidan  aniqlanadi  va  real  oqimning  ideal  aralashtirish  va 

almashtirish  modellaridan  og‘ishini  miqdoriy  baholash  imkonini 

beradi.  Tizimlaming  g'alayonlarga  bo‘Igan  javobining  miqdoriy 

tavsiflari  (o‘rtacha  qiymat,  dispersiya  va  h.z.)  modellaming 

(diffuziyali 

va 

yacheykali)  jarayonning 

stoxastik 

tabiatida 

qatnashuvchi  parametrlarini  hisoblash  imkonini  beradi.  Suyuqliklar 

oqimidagi  uning  harakatini  yuzaga  keltiruvchi  haroratning  taqsim- 

lanishini  oqimlar  harakatining  ilgari  ko‘rib  chiqilgan  modellari 

yordamida monand tavsiflash  mumkin.  Bunda oqimdagi  moddaning 

konsentratsiyasi  boshqa ta v sif- harorat bilan almashtiriladi.  «Quvur 

ichida quvur»  apparati  tizimida  oqimni  kondensatsiyalanuvchi  bug‘ 

bilan  7j  haroratda  qizdirishni  ko‘rib  chiqamiz.  Issiqlik  almashish 

apparatining sxemasi  5.1-rasmda keltirilgan.

Ideal  o ‘rin  almashish  modeli.  Bu  modelning  asosida  quyidagi 

farazlar yotadi:

1

)  ko‘ndalang  kesimlarda  haroratlar  doimiy; 

2

)  bo'ylama 

almashinish mavjud emas.

Modellaming matematik tavsiflari quyidagi  lcoTinishga ega:

v dt  = KP{TX- T )  

" dx 

Sc„

P l

(5.7)

bu  yerda,  v2  — qizdirilayotgan  sovuq agentning oqish tezligi; 

K  -  

issiqlik  uzatish 

koeffitsiyenti;  P  va  S  -   qizdirilayotgan  yuza 

perimetri  va  ichki  quvuming  ko‘ndalang  kesim  yuzasi;  cpi  -  sovuq

2 5 5

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

agentning  issiqlik  sig‘imi;  x   ~  issiqlik  apparatining  kirishigacha 

bo‘lgan masofa.