N. R. Yusupbekov, D. P. Muxitdinov texnologik jarayonlarni modellashtirish va

1.4.  Matematik modellarning asosiy turlari

Jarayonning  aniq  amalga  oshirish  va  uning  apparaturali 

rasmiylashtirilishga  bog‘liqligidan  kimyo-texnologik jarayonlaming 

barcha  xilma-xilligini  vaqtli  va  fazoviy  alomatlaridan  kelib  chiqib 

to ‘rt  sinfga  bo‘lish  mumkin:  1)  vaqt  bo‘yicha  o‘zgaruvchan 

(nostatsionar)  jarayonlar;  2)  vaqt  bo‘yicha  o‘zgarmaydigan 

(statsionar)  jarayonlar;  3)  fazoda  parametrlari  o ‘zgaradigan 

jarayonlar;  4)  fazoda  parametrlari  o‘zgarmaydigan  jarayonlar. 

Matematik  modellar  muvofiq  obyektlarini  aks  ettiruvchi  bo‘lgani 

uchun,  ular  uchun  shu  sinflar  xarakterlidir,  chunonchi:  1)  statik 

modellar -   vaqt  bo‘yicha  o‘zgarmas  modellar;  2)  dinamik  modellar 

-   vaqt  bo‘yicha  o‘zgaruvchi  modellar;  3)  jamlangan  parametrli 

modellar -   fazoda  o ‘zgarmas  modellar;  4)  taqsimlangan  parametrli 

modellar -  fazoda o ‘zgaruvchi modellar.

Model  xossalari  orasidan  quyidagilarni  ajratish  mumkin: 

samaradorlik,  universallik,  turg‘unlik,  mazmuniylik,  monandlik, 

chegaralanganlik, toMalik, dinamiklik.