N. R. Yusupbekov, D. P. Muxitdinov texnologik jarayonlarni modellashtirish va

6.4.5.  Ortogonal markaziy  kompozitsiyali tajriba (OMKT) va 

uning natijalarini qayta ishlash

Ortogonal  markaziy  kompozitsion  tajriba  (OMKT)  II  -  tartibli 

tenglamalarga  tegishli  boTib,  uning  tavsiflovchi  tenglamasi  j>" 

kvadrat  faktorlarni  qabul  qiladi  va  shuning  uchun  ulaming 

ekstremum  qiymatlari  kesishganda  javob  funksiyasining  yuzasini 

tavsiflash  mumkin.  Faktorlarning  faqat  ikkita  o‘zaro  ta’sirini 

hisobga  olib, 

j c

, 

va  x2  faktorlar  uchun  mos  empirik  model 

quyidagicha yozilishi mumkin:

j>"  = a0 + ajX, + a7x2 + anxyx2 + a, txf + a22x\

Tajribaning 

ortogonal 

markaziy 

kompozitsion 

rejasi 

(TOMKR)ga  muvofiq,  xuddi  yuqorida  keltirilgan  sxema  bo‘yicha 

TFT uchun  faktorlarni kodlashtirishdagi kabi  bu  yerda ham tajribani 

rejalashtirsh  matritsasi  y u  ning  ortogonallik  xossasini  ta’minlash 

uchun regressiya tenglamasiga bir nechta  S  doimiy kiritiladi.

Natijada  m = 

2

  da  regressiya  tenglamasi  quyidagi  ko‘rinishni 

qabul qiladi:

y  = a0 +a,z, +a2z2 + a

12

z,z

2

 + a

11

(z

12

 - S )  + a22{z\ - S )  

(6.108)

TFT  qayta  ishlashdagiga  qaraganda  ko‘p  sonli  kodlangan 

koeffitsiyentlami  aniqlash  va  uning  ekstremumi  yaqinida  («deyarli 

statsionar sohada»)gi javob  funksiyasining yuzasini tavsiflash  uchun 

ushbu hollarda sinovlar soni ko‘paytiriladi.

n = 2m  TFT  da  o ‘tkaziladigan  ushbu  sinovlarga  na  -  

2

m 

faktorli  fazosining  «yulduzli»  nuqtalaridagi  sinovlar  va  z,  = 

0

  va 

z2 = 

0

  koordinatali  reja markazidagi sinovlar qo‘shiladi.

Faktorlar  fazosidagi  «yulduzli»  nuqtalar  tajriba  rejasining 

markazidan 

+ a 

va 

- a  

masofada 

koordinata 

o‘qlarida 

taqsimlangan;  kattalik  «yulduzli»  yelkali  deyiladi  va  uning  qiymati 

xuddi  S  kattalik  kabi  OMKR  ni  I   rejalashtirish  matritsasining 

ortogonallik shartidan aniqlanadi.

3 8 4

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Orlogoiuil  imvrkaziy  kompozitsion  tajribadagi  sinovlaming 

umumiy soni  /V  quyidagi  formula bo‘yicha aniqlanadi:

N = n + na +nc  ,

yoki  yuqorida keltirilgan tenglikni hisobga olib:

N = 2m +2m + nc  .

I'aklorlar  ikkita  m = 2  boigan hollarda:

N = 8 + nc.

l'iiklorlar  ikkita  boigan  hollar  uchun  faktorlar  fazosida  sinov 

nuqtaliirining  oldinroq  keltirilgan  kodlangan  koordinatalar  tizim- 

lashishi quyidagicha keltirilishi mumkin:

Ushbu  holda tajribalashtirishni o‘tkazish rejasi quyidagicha 

ko‘rsatilishi mumkin: