N. R. Yusupbekov, D. P. Muxitdinov texnologik jarayonlarni modellashtirish va



Download 10,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet173/229
Sana23.09.2021
Hajmi10,21 Mb.
#183066
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   229
Bog'liq
Texnologik jarayonlarni modellashtirish va optimallashtirish asoslari (N.Yusupbekov)

y

1

e

y\



2

x 2

e

y



2

• • •


. . .

. . .


n

e

y „

Bir  o ‘zgaruvchili  fiinksiya  turini  koordinata  o‘qlari  u - x  

ni 


quyida  ko‘rsatilgan  o ‘zgartirish  yo‘li  (strukturaviy  identifikatsiya 

masalasini yechish) bilan tanlanishi mumkin.

Natijada  almashtirilgan  funksiya  u  nafaqat  regressiya  koeffit- 

siyentlari  bo'yicha,  balki  almashtirilgan  o ‘zgaruvchi  x  uchun  ham 

chiziqli bo‘lib qoladi.

1

 



— = <


2 +  

fic

y

 

'



A. — o -0,1 + 0,3x

y

B.  i =   0,1+ 0,3*



y

D. — = -0,5 + 0,3x



y

H . i _   0,5 + 0,3x 



y

3 4 4


www.ziyouz.com kutubxonasi


H

|

y

4

v

II



y

2

M

X

I) 



y

I  v


- a + f k

y

A. —- -0,1+ 0,3x

.V

II.  I - 0 . 1  + 0.3x



y

|)  —--0,4 + 0,3x





y

i : , - - 4 + 0 , 3 x



y

v • i»* *

A  ■■ 4  1

II 

4

a



" 1

1» 


y

  ■  - 1


j

3 4 5

www.ziyouz.com kutubxonasi




H

5-tenglama

A  


, y =

  2 ( 0 , 2 ) "  

B   , y  =   2 ( 0 , 3 ) '  

V y  = 2(0,8)" 

E . _ y  =   2 ( 0 , 9 5 ) ’ 

F  

- y  =

  2 ( 1 , 0 2 ) : 

G - j > =   2 ( 1 , 0 4 ) ’ 

H - >   =   2 ( 1 , 3 ) "



y   =   c t f i *

Bir o‘zgaruvchili funksiyani chiziqii ko‘rinishga 

almashtirish

Tenglama

To‘g‘ri chiziq 

koordinatalari

To‘g‘ri chiziq 

tenglamasi

Izoh

X

y o ' q i

1 



) -  

= a  + f i x

y

X

l

y



 = 

a  

+ /

3

-

x 

y

Asimptotalar:



x = -  — , y  

=

 

0

P

2 

)y = 

a  + —

X

1

X



y

P

y - a  

+ ^-

X

Asimptotalar:



x

 

0 , 

y

 



a

3) —



 = 

a

 



p   x

y



o

— 



a

 



/} 

x

y

Asimptotalar:



a

 

1



yoki

X

y -  

n 

a  + p   x

346

www.ziyouz.com kutubxonasi




yoki

- U -  + /?



y  

x

1

X

1

y

y  

x



a ) y  = 



+y

a  + /}■ x

X

X - X y

y - y , '

 

bu 



yerda,

( w , ) -

tajribaviy

egrilikdagi

istalgan

nuqta


x - x t

 



------ - = 

a 



p 

• x,  +

y - y ,

+ — ( a  + f 3- x {

 )x 


a

Asimptotalar:



a

 

l



x -

----


,  v 

— 



v

p  



 

r

 

masofasiga 



siljigan o‘sha egri 

chiziq


y  

=   a - x 13

log


X

Log 


y

logy 


=  

log+ 


/? 

log


log 

y   =

 log 


a  + p

 log X


Agar/? >obo‘lsa, 

egri chiziq 

parabola shakliga 

ega va


koordinatalar 

boshidan va 

(i,a)nuqta orqali 

o‘tadi.


Agar  P 

obo'lsa, 

egri chiziq 

asimptota 

sifatidagi 

koordinata o'qlari 

bilan giperbola 

hisoblanadi 

vad,«)nuqta 

orqali o'tadi.



a) y  = a -  x *

  + 


y

log


X

iog( 


y - r )

i

log



( y - r ) -

  loga + 



+ p \ o g x

Avval 


r - 

> \ y i ~ y l  

y , + y t -  * y > , 

formula bo‘yicha 



r approksimatsi- 

yalanadi 

Bu yerda

V, 


= a - x f   +r ,

/ '



1

*

3



, esa

3 47


www.ziyouz.com kutubxonasi


tajribaviy nuqtalar

44) 






y- 

l O ^


log

X

log(Iog 


y -

 log /


log(log 

y

 -  log 


y) = 

=  log 


a

 + 


p

 log 


x

Dastlabki 

tenglama 

logarifmlanganda 

n so‘ng, 4a 

punktdagidek 

amalga oshiriladi



)v = a/3'



X

Log y

log 

y =

  log 


a + x

 log 


f)

Egri chiziq 

(0, 

a)

 

nuqtadan 



o‘tadi

EKKU mezoni quyidagi  ko‘rinishga ega:



C r ^ W - y f ?

1=

(6.23)



bu yerda  Y? va  y f   elementlar vektori  *,.(/ = l,...«)ning bitta 

qiymati bilan hisoblanadi,



n -  sinovlaming umumiy soni yoki tanlanma hajmi.

Tenglama  (6.6)  ga  muvofiq  y f   = y,  va 



Cr  mezoni  ham 

a = [a

0,ax,...amY parametrlaming  ko‘p  o'zgaruvchili  funksiyasi 

hisoblanadi:

Cr = Cr(a0,a,,...aB,) 

(6.24)


(6.6)  modelning  koeffitsiyentlari  (parametrlari)  ni  aniqlash 

(to‘g‘rilash)  uchun  Cr  mezon  eng  kichik  bo‘lishi  lozim,  ya’ni 

rasmdagi  vertikal  kesishmalar  kvadratlarining  yig‘ indisi  eng  kichik 

bo‘ladi:


348

www.ziyouz.com kutubxonasi




Shuning  uchun  ham  modellar  (6.6)  ning  koeffitsiyentlarini 

aniqlash  masalasi  (6.23)  va  (6.24)  mezonlaming  minimumini 

aniqlash  algoritmlardan  birini  ishlab  chiqish  orqali  amalga 

oshiriladi:



,V

(6.25)


minZG'/’ 

-y?f

a e a

/=i 


rux.ei

-ru.-c.et_  £  parametrlarning  yo‘l  qo‘yiladigan  sohasi  -   birinchi 

tur chegarasi.  a rma

Parametrik  identifikatsiyalash  masalasi  nochiziqli  modellar 

uchun aynan shunday yechiladi.

Albatta,  ushbu  holatda  ko‘p  o ‘zgaruvchili  funksiya  (16) 

ekstremumining zaruriylik shartidan ham foydalanish mumkin:

5C>= 0 ; ^  = 0 ; J ^  = 0

dan

da,

da„.

(6.26)


Umumiy  hollarda  tizimning  qidirilayotgan  koeffitsiyentlarini 

aniqlash  uchun  nochiziqli  tenglama  (6.26)  a



0,ax,..xtm  koeffit- 

siyentlarga nisbatan yechilgan bo‘lishi kerak.

Biroq  amaliyot  shuni  ko‘rsatadiki,  nochiziqli  tenglamalar 

tizimini  yechish  optimallashtirish  masalalari  (6.25)  ni  to‘g‘ri 

yechish kabi aslo oson emas.

3 4 9

www.ziyouz.com kutubxonasi




Parametrlari  (kirish  o‘zgaruvchilarining  ixtiyoriy soni)  bo‘yicha 

chiziqli  modellar  uchun  regressiyaning  tanlanmali  (empirik)  koef- 

fitsiyentlarini aniqlash:

X ~ > x

2  (s = l,...r)

r x  1


Ushbu  holda  tadqiqot  tajribalarini  o ‘tkazish  jadvali  quyidagi 

ko‘rinishga ega:



n

x

\

X  2

* r


/

1

x n



X \ 2

* l r


e

 i

2

 

21

X 22

. . .

X  2 r

e

y *



. . .

. . .

. . .

n

X  n  

i

X „ 2

. . .

X n r

Chiziqli  yoki  parametrlari  bo‘yicha  chiziqlantirilgan  modellar 

uchun  (6.14)  ifodani EKKU mezoni  (6.23) ga qo‘yish zarur:

n  f  m

Cr = Z |  Y,Oi9,(x)-y}’ 

(6.27)


/=i v/=o 

7

va  ko‘p  o ‘zgaruvchili  funksiya  (6.26)  ekstremumining  zaruriy 



shartidan  fodalanib,  olingan  chiziqli  algebraik  tenglamalar  tizimi 

(CHATT) ni yechish kerak:



Q f r  

n   f   m

= 2Z  


1La'

  ko(*,) = o



oa

0 

/=| \ /=o 



j

dCr 

_

—  = 2Z  



(*/)-->'/  
 (*,) = o

O

a x

 

, = ]  



\

I = Q  

y

n   (   m  

N

= 2Z  



T a,


(*,) -  

y f   (pm (x,) =

 o

°a m

 

,=1 V /=0 



/

(6.28)


Tenglamalar  tizimi  (6.28)  dagi  a’zolarni  guruhlab,  CHATT  ni 

quyidagi ko‘rinishda yozilsa:



3 5 0

www.ziyouz.com kutubxonasi




(6.29)

n

n

T a,H

 (O ^  (*,)=X  




 (

t



 K

i,u = 0.1,...w,

va 


agar 

ko‘rib 


chiqilayotgan 

axborot 


matritsasi 

I  (j = 0.1,...myanau = 0.1,...m)  gakiritilsa,

hj  = Y

j




x

,)


x

,)

unda  u  kvadrat,  simmetrik  bo‘lib  qoladi  va  uning  element- 

larining  qiymatlari  faqat  kirish  o‘zgaruvchilari  hamda  vAx) 

funksiyaning aniq turiga bog‘liq bo‘ladi.

Matritsa  ko‘rinishidagi  axborot  matritsasi  7  ni    kirish 

o ‘zgaruvchilarining  boslang‘ich  matritsasi  va  shakli  o‘zgartiriIgan 

ko‘rinishda keltirish mumkin:

Kirish  o‘zgaruvchilariga bog‘liq matritsa quyidagi ko‘rinishga ega:



i = 0.1, ...m 

u = 0.1 ,...m

(6.30)


/  =  F rF

(6.31)


+1)

*>(*,)  M*i 

(*,) 

F

  = ^o(*2) M*2)-&,(*2)



<(m+l) 

A(Xn)-h, (Xn)

(6.32)


CHATT (6.29) ning o‘ng qismiga binoan yozish mumkin:

(6.33)


u = 0A,...m,

yoki  matritsa ko‘rinishida:



b = F ry ee

b - F y

(6.34)


3 5 1

www.ziyouz.com kutubxonasi




Natijada  empirik  modellarning  koeffitsiyentlarini  aniqlash 

uchun yechiladigan CHATT (6.29) quyidagicha keltirilishi mumkin:



'LIu,a, =b

i

=0

(6.35)



u = 0A,...m,

yoki matritsa ko‘rinishida:

/  • a = b

(6.36)


Agar  koeffitsiyentlami  aniqlashda  teskari  matritsalar  usulidan 

foydalanilsa, unda quyidagilar olinadi:



r ' - I - a   = r l b 

(6.37)


va  shuningdek,  ko‘paytma  / -1 - / birlik  matritsa  E  ga  teng 

boiadi, ya’ni

Unda

E  = r li

(6.38)


Yoki

E - a  = r ' b

(6.39)


a = r ' b

(6.40)


Chiziqli  regressiya  koeffitsiyentlari  (empirik  modellarning 

parametrlari)  ni  aniqlash  uchun  matritsali  formula  (6.40)  ifodaga 

(6.31) va (6.32) matritsaviy tengliklami qo‘ygandan so‘ng olinadi:

a = ( F TF y ' F Ty  

(6.41)


Shunday  qilib,  chiziqli  yoki  chiziqlantirilgan  regressiya 

modellarining  koeffitsiyentlarini  aniqlash  uchun  quyidagi  amallar 

ketma-ketligini bajarish zamr:

3 5 2

www.ziyouz.com kutubxonasi




•  y ‘  kuzatish  vektorini shakllantirish va uning komponentlarini 

hisoblash (faqat chiziqlantirilgan modellar uchun);

• 

F

  kirish  o'zgaruvchilariga  bog'liq  boMgan  matritsa  kompo- 

nentlarni shakllantirish va hisoblash;

•  F 

F^matritsani transponirlash;

•  transponirlangan  matritsa  F T



 

ni  boshIang‘ich  matritsa 



F  : F J  F   ga ko‘paytirish;

•  axborot matritsa -   ( F  T F  )" '  ga murojaatni amalga oshirish;

•  olingan teskari  matritsani  (FT)  matritsaga ko‘paytirish;

•  olingan natijani  kuzatish vektori  y e  ga ko'paytirish va  a  (33) 

regressiyaning tanlanmaviy koeffitsiyentlarini olish.


Download 10,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   229




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish