|
ve,
vujudga keltirishni o 'z ichiga oladi.
T exnologik jaray o n n i ishlab chiqishda ta ’sir k o 'rsatish usullari operasiya turlari
va u lam in g izchilligi, m ahsulotla, oraliq turlari, d etallar yoki qism lam i
olishusullari belgilanadi. N ihoyat, ja ray o n n in g asosiy, yordam chi va yakuniy
bosqichlari birlashtiriladi. Texnologik uskuna uning texnik ta ’riflari (quvvati,
ishonchliligi, unum dorligi) yoshi, eskirish darajasi, ta ’m irlanishning texnologik
ta ’riflari b o 'y ich a tanlab olinadi.
Y angilik kiritish loyihasini am alga oshirish uchun texnologik echim ni tanlash
m uqobillik asosida am alga oshiriladi. Tanlash m ezonlari g 'o y a td a turli-tum an,
am m o m oliyaviy m aqsadga m uvofiqlik va texnologik am alga oshirilishi hal
etuvchi hisoblanadi. Buni odatda qabul qilinayotgan loyihaning rentabelligi, uning
texnologiya, uskunalar, asboblar, jih o zlar, ijrochilarning sifati va soni jih atid an
am alga oshirish m um kinligi tushuniladi.
Innovatsion faoliyatning m ufaqqiyati k o 'p ro q darajada uni tashkil qilish
shakllari va m oliyaviy q o 'llab quvvatlash usullari bilan belgilanadi. Y A ngi ilm iy
ishlam alar va texnologiyalar davlat m illiy kuchining asosiy tashkil qiluvchilari
b o 'lg an lari sari rivojlangan davlatlar innovatsiyalarni q o 'lla b quvvatlash va
riaojlantirishning turli tum an im koniyatlarini topadilar. B unda innovatsion
faoliyatni m oliyatirishning turli tum an usullari va innovatsiyalarni vositali q o 'lla b
quvvatlash b o 'y ic h a tadbirlam ing rang barangligi kengayadi.
Innovatsion
faoliyatni
m oliyalashtirish
tizim i
m ulkchilik
turi,
m arkazlashtirilganlik darajasi, ham m ulk egalarining darajasi va m oliyalashtirish
shakllari bilan farqlanuvchi shvkllar va m anbalam ing m urakkab birikib ketishidan
iboratdir.
Innovatsion loyiha sam aradorligini tahlil qilish uchun uni am alga oshirish
davridagi quyidagi uchta bosqichni ajratish m uhim dir:
-investitsiya kiritishdan
oldingi (bundan loyihadan oldingi
tadqiqotlar,
loyihani am alga oshirilishligini baholash o 'tk azilad i, uni
texnik-iqtisodiy
asoslanishi tayyorlanadi);
-investitsiya kiritish;
176
-foydalanish (loyihaga m uvofiq innovatsion faoliyatni am alga oshirish).
Innovatsion
faoliyatni
boshqarishga
tizim li
yondoshish
investitsiyalam i
kiritishdan oldingi bosqichda investitsion qarorlam ing m uqobil variantlarini
k o 'rib chiqish va tahlil qilishni k o 'z d a tutadi. M uqobillam ig tahlili investitsion
qarorlardagi x atolam ing yuqori bahoga egaligi tufayli g 'o y atd a m uhim , ular
innovatsion loyihalardan
foydalanish
bosqichidayoq topiladilar. B unday
xatorlardan qochish-dem ak loyhaning yuqori sam aadorligini ta ’m inlashdir.
Innovatsion loyihalam i boshqarishga tizim li yondoshish ulam ing tijorat tahlilini
sam aradorlikni tahlil qilishning boshqa turlari bilan uzviy to 'ld irish n i k o 'z d a
tutadi. SH ubhasiz, innovatsion loyihaning yuqori sam aradorligini ta ’m inlash
uchun
uning ilm iy-texnik tahlili
hal qiluvchi aham iyatga ega
b o 'la d i, uni
borishida loyiha ilm iy yangiligi darajasi, u tom onidan tak lif qilinayotgan ilm iy-
texnik qarorlam i zam onaviy ilm iy istiqbolligi va texnik
asoslanishi tadqiqot
qilinadi.
Innovatsion loyihalam i
boshqarishga
tizim li yondoshish nuqtai nazaridan
sotsial tahlil ulam in g sam aradorligini tahlil qilishda m arkaziy o 'rin n i egallaydi.
Innovatsion loyiha sam aradorligi sosial tahlilning m aqsadlari va vazifalarga
o 'a r xil sosial guruhlar m anfaatlarini loyiha natijalariga m osligini ta ’m inlash
b o 'y ich a
m asalalam i
tadqiqot qilish
va choralam i ishlab chiqish
bilan
b o g'liqdir. B unday m oslik loyihaning yetarlicha yuqori sam aradorligiga erishish
uchun zarurdir, chunki
u loyihani aholi
tom onidan q o 'llab-quvvatlanishini
ta ’m inlaydi. Loyiha m aqsadlariga erishishni rag'batlantiruvchi belgilangan sotsial
guruhlam ing tasavvurlari va xulqiga ta ’sir k o 'rsatish m um kin b o 'lad i.
V aqt
om ili
hisobi
loyiha
sam aradorligini
baholashning
m uhim
tam oyillaridan biridir.
Bu hisob
pullam ing vaqtdagi qiym ati
nazariyasi
tushunchalariga asoslanadi,
unga k o 'ra bittagina pul sum m asi vaqtda jo riy
paytga nisbatan, m asalan, inflyasiya, pul m ab lag 'larid an m uqobil foydalanish
im koniyatlari (pulni
innovatsion
loyihaga kiritm aslik, balki bankka q o 'y ish
m um kin va ulam in g qiym ati vaqt davom ida
o 'zg arad i), ushbu o b ’ektga
investitsilar kiritish bilan b o g 'liq xatarlar va noaniqlilik va boshqa sabablar tufayli
har xil qiym atga ega b o 'lish lari m um kin.
K o 'p in ch a bu m iq d o m i sarm oya darom adligining o 'rta c h a darajasi bilan
taqqoslanishi loyihani am alga oshirilishini
m aqsadga m uvofiqligi haqidagi
xulosaga olib keladi.
Iqtisodiy sam aradorlikning diskontlantirilgan m ezonlari:
D iskontlashtirilgan m ezonlar pullarning vaqtdagi har xil qiym atini hisobga
oladi. U m um iy k o 'rin ish d a diskont stavkasi (r) quyidagicha
taqdim etilishi
m um kin:
177
Do'stlaringiz bilan baham: |
