N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

U n itar korxona. 
O 'zig a biriktirib q o 'y ilg an m ol-m ulkka nisbatan m ulkdor 
tom o n id an m ulk huquqi bcrilm agan tijoratchi tashkilot unitar korxona hisoblanadi.
U n itar korxonaning m ol-m ulki b o ’linm asdir va u q o 'sh ilg a n hissalar 
(ulushlar, paylar) bo yicha, shu jum ladan korxona xodim lari o 'rta sid a ham , 
taqsim lanishi m um kin em as. U n itar korxonaning ustavida faoliyatining sohasi va 
m aqsadlari to g ’risidagi, uni tashkil etish tartibi va m anbalari t o 'g ’risidagi 
m a lum otlar bo lishi kcrak. U nitar korxonani boshqarish organi uning rahbari 
b o ’lib, bu rahbar m ulkdor tom onidan yoki m ulkdor vakil qilgan organ tom onidan 
tayinlanadi ham da ularga hisob beradi.
Firm a 
- korxona tushunchasidan kengroq tushunchadir, ya ni u m a lum nom 
bilan biznes olib boruvchi tashkilotdir. Firm a - tovar ishlab chiqarish va barcha 
sohalarda xizm at k o 'rsatish ishlarini bajarish uchun foyda olish m aqsadida 
r e s u r s l a m i
jam lay d ig an va u ndan foydalanadigan tadbirkorlik shaklidir. U lam ing 
kengroq uchraydigan turlari: faktoring firm asi, lizing firm asi, injiring firm asi, 
konsalting firm asi, venchur firm alar va boshqalardir.
F aktoring firm asi - begona qarz m ajburiyatlarini-veksellam i sotib olish bilan 
sh u g ’ullanadi.
L izing firm asi- lizing to 'lo v la ri bilan sh u g ’ullanadi.
Injiniring 
k orxona 
-
m uxandislik-m aslahat 
x izm atlam i 
tijoratchilik 
q oidalariga asoslangan holda am alga oshiradi.
B unday korxona (firm a):
- ishlab chiqarishni ta ’m inlash;
- m ahsulot sotishni uyushtirish;
- ishlab chiqarish o b 'ek tlarin i qurib, ishga tushirish yuzasidan m aslahat berish 
bilan sh u g ’ullanadi.
Eksport injiniring firm alari boshqa m am lakatlarga xizm at k o ’rsatadi, chet 
eldagi ilm iy g ’oyalar va texnik ishlanm alam i xorijda jo riy etadi, m urakkab va 
ulkan loyihalam i am alga oshiradi. Injiniring bilan birga m ashina va uskunalam i 
eksport qilib, etkazib beradi.
K onsalting — b u ishlab chiqarishga ish yuzasidan xizm at k o 'rsa tish sohasida 
ixtisoslashgan firm alam ing o 'z m ijozlariga m aslahat xizm ati k o 'rsatish va texnik 
loyihalam i ekspertiza qilish bilan b o g ’liq iqtisodiy faoliyatdir.
22

---

\
K onsalting firm alarining asosiy vazifalari quyidagilardir:
- tadbirkorlik tashabbuslarini am alga oshirish uchun sheriklar tanlash;
m aslahatchilik 
tashkilotlarining 
taraqqiy 
topishiga 
va 
xorijiy 
investitsiyalam i ja lb etishga ko'm aklashish;
- yagona ax b o ro t-so 'ro v n o m a fondini yaratish va yagona reklam a strategiyasi 
(yo'nalishi)ni am alga oshirish y o 'li bilan u lam ing a 'z o la ri faoliyatini um um
m aqsadlar y o 'lid a ja m la s h va hokazo.
V enchur korxonalar - bu kichik biznesning bir turi b o 'lib , ular:
- ilm iy m uhandislik ishlarini bajarish;
- yangi texnika, texnologiya, tovar nam unalarini yaratish;
- ishlab chiqarishni boshqarish;
- tijorat ishini tash k il ctish usullarini ishlab chiqish va am aliyotga jo riy etish;
- yirik firm alar va davlat ijara kontrakti buyurtm alarini bajarish kabi ishlam i 
am alga oshiradilar.
Bu vazifalam i ular davlat va yirik firm alar buyurtm asiga binoan kontrakt- 
bitim lar asosida bajarishadi. V enchur korxonalar texnikaning yangi y o 'n alish larid a 
faollik k o ’rsatadi va bu bilan fan-texnika taraqqiyotiga o 'z hissasini qo 'sh ad i.
Iqtisodiyotim iz oldida turgan asosiy vazifalardan biri sanoat ishlab 
chiqarishini ja h o n iqtisodiyotida o 'z o ’m iga ega b o 'lg a n raqobatbardosh 
korxonalar tashkil qilish m aqsadidagi tuzilm aviy qayta qurishdan iborat. B uning 
uchun 
integratsiya 
ham da 
turli 
tashkiliy-huquqiy 
shakldagi 
korxonalarni 
vaqtinchalik yoki doim iy ravishda kooperatsiya yoki kontsentratsiya asosida 
birlashtirish am alga oshiriladi.
K ooperatsiya jaray o n id a kontsem , konsortsium , x o 'ja lik asotsiatsiyasi kabi 
tashkiliy shakllar vaqtnchalik yoki doim iy ravishda tuzilishi m um kin. U shbu 
tuzilm aviy birliklarining m ohiyatini qisqacha k o ’rib chiqam iz.