N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

Mzhifavchi
Modiftkatshn
Texnologik 
kofsatkrcnlarga k ora. 
/
Mahsobth 
Jarayonk
Sohaga ko'ra: 
Ishlab chiqarish 
Moliyaviy 
Ss vdo-vositachihk
12. 1-chizma. Innovatsiyalaming turkumlanishi
Innovatsiyalar texnologik, m ahsulot-innovatsiyalar, jarayon-innovatsiyalarga 
bo 'lin ad i.
• 
Texnologik innovatsiyalar korxonalarning yangi texnologik ja ray o n lam i 
ishlab chiqish va o ’zlashtirish bilan b o g 'liq faoliyati tushuniladi.
• 
M ahsulot-innovatsiyalar yangi yoki takom illashgan m ahsulotlam i ishlab 
chiqish va tadbiq etish bilan b o g 'liq faoliyatdir. B unda korxona um um an yangicha 
m ahsulot ishlab chiqarishga o 'ta d i va uni tak lif etish sohasini o 'zgartiradi.
•
Jarayon-innovatsiya yangi yoki m av ju d ishlab chiqarish jaray o n in i 
o 'zg artirish n i taqozo etadi. B unda boshqa k o rxonalar q o 'llag an yangi yoki 
takom illashgan 
ishlab 
chiqarish 
usullari 
q o 'llan ilad i 
(lisenziya, 
nou-xau, 
franchayzing).
Ishlab chiqarish m iqyosi, resurslar, ilm iy-texnika faoliyatining tashkil etish 
shakliga k o 'ra korxona quyidagi innovatsion faoliyat turlarini q o 'llash i m um kin:
1) to 'liq innovatsiya davri
fundam ental tadqiqotlar - izlanishlar - ilm iy-tadqiqot ishlari - tajriba- 
konstruktorlik ishlari - sanoatda tadbiq etish - ishlab chiqarish - sotish.
2) Izlanishlar - ilm iy-tadqiqot ishlari - tajriba konstruktorlik ishlari -
sanoatda tadbiq etish - ishlab chiqarish - sotish.
172

---

3) Ilm iy-tadqiqot ishlari - tajriba konstruktorlik ishlari - sanoatda tadbiq 
etish - ishlab chiqarish - sotish.
4) Tajriba konstruktorlik ishlari - sanoatda tadbiq etish - ishlab chiqarish -
sotish.
5) Sanoatda tadbiq etish
6) Ishlab chiqarish.
H ar bir innovatsion faoliyatni k o 'rib chiqam iz:
Fundam ental ilm iy tadqiqotlar - bu ilm iy asoslangan nazariy b ilim lar b o 'lib , 
tabiat, ja m iy a t va inson rivojlanishining qonuniyatlarini o 'rg an ish g a qaratilgan. Bu 
bilan turli tadqiqot institutlari shug'ullanadi.
Ilmiy izlanishlar 
- n azariy bilim lardan jam iy at ehtiyojlarini qondirishga 
qaratilgan faoliyatdir. SH u b osqichda haqiqiy innovatsiya jaray o n i boshlanadi. 
Izlanishlar korxona yoki davlat tom onidan m oliyalashtiriladi. Bu bilan turli ilm iy- 
ishlab chiqarish tashkiotlari va o 'q u v yurtlari shug'ullanadi.
Ilm iy-tadqiqot ishlari - bevosita am aliy m aqsadlar va aniq belgilangan 
vazifalam i echishga qaratilgan faoliyatdir. U m iqdoriy jih atd an innovatsiyalarni 
asoslab beradi.
T ajriba konstruktorlik ishlari - olingan bilim larga tayanib, yangi m ateriallar, 
m ahsulotlar, jaray o n lar yaratish g a va u lam i takom illashtirishga qaratilgan 
faoliyatdir.
IT T K I - innovatsion faoliyatning eng m uhim b o 'g 'in la rid a n biridir. B unda 
korxonaning 40% xarajatlari aynan shu jaray o n g a to 'g 'ri keladi.
SH unday qilib, korxonaning innovatsion faoliyati m ajm uaviy xarakterga ega 
b o 'lib , m a ’lum b ir ehtiyojni qondira oladigan yangilikni yaratish, ishlab chiqish, 
tijoratlashtirish va tarqatish bilan b o g 'liq faoliyatdir. Bu jaray o n innovatsion loyiha 
orqali am alga oshiriladi.
K orxonada 
innovatsion 
faoliyatni 
tashkil 
etish b ir qancha tadbirlar 
m ajm uasini taqozo etadi:
1. innovatsion faoliyat turini aniqlab olish va strategiyasini belgilash
2. innovatsion faoliyatni boshqarish tuzilm asini tashkil etish
3. kadrlar va axborot bilan ta ’m inlash tizim ini qayta k o 'rib chiqsh
4. innovatsion loyihani rejalashtirish, tuzish va uni am alga oshirish
5. innovatsiyalar m arketingini tashkillashtirish
K orxonaning innovatsion rivojlanishi strategiyasi - bu korxonaning yangi 
texnologiyalar, innovatsion tovar v a xizm atlar yaratish bilan b o g 'liq faoliyatidir.
K orxonada innovatsion ja ray o n n in g 6 elem entini ajratish m um kin:
173

---