N. Mahmudov va boshqalar. Ona tili

26-mashq. Berilgan gaplarni hozirgi uslubiy me’yorlarga mos ravishda qayta tuzing. Ular oʻrtasidagi farqli jihatlarni ayting.
1. Sohibqiron hayratda anchagacha soʻz topolmay, bu vayrona ichidagi nuroniy qariyalarga qarab uzoq turdilar, ― ul sizningdur, biz olmaymiz… Illo, bizga ash’oridin aytsin.
(U siznikidir, biz olmaymiz… Ammo bizga she’ridan aytsin)
2. Aytmaydur, ― deyishdi chollar. ― Qoʻrgʻonimiz atrofida yer quchib nigun boʻlgan yarim elatimiz hurmati, hozir Olloh aning diligʻa hikmat kalomini solmagʻay…
(Aytmaydi, ― deyishdi chollar. ― Qoʻrgʻonimiz atrofida yer quchib teskari boʻlgan yarim elatimiz hurmati, hozir Olloh uning diliga hikmatli soʻzni solmagay)
3. Norasidani koʻrdingmu? ― dedilar Sohibqiron bosh koʻtarmay.
(Norasida (voyaga yetmagan)ni koʻrdingmi?)
4. Alar dunyo ishlari ila tamom band. Men alarga ilohiy sehriyat borligini eslatib, dillarini tikanak sim yangligʻ chirmagan dunyo ishlaridin sal chalgʻitishga urinamen.
(Ular dunyo ishlari bilan toʻliq band. Men ularga ilohiy she’riyat borligini eslatib, dillarini tikanak sim yangligʻ chirmagan dunyo ishlaridan sal chalgʻitishga urinaman)
5. Dayrda koʻp savob-u gunoh ishlarni qildik. Har neki boʻlsa, Ollohning madadi, bandasining tadbiri biladur. (Asqad Muxtor)
(Dunyoda koʻp savob-u gunoh ishlarni qildik. Har nima boʻlsa, Ollohning madadi, bandasining tadbiri bilandir)
Yechim:
Mazkur mashqdan o‘rin olgan gaplar tarixiy turdagi badiiy asarlardan olingan bo‘lib, tarixiylikni aks ettirish uchun muallif jumla qurilishi, morfologik vositalar ishlatilishida tarixiy uslubni saqlagan. Berilgan gaplarni hozirgi uslubiy me’yorlarga moslashtirishda ayrim shakllarni o‘zgartirish talab etiladi. Jumladan, 1-gapda ul sizningdur – u siznikidir; ash’oridin – she’ridan; 2-gapda aytmaydur – aytmaydi, nigun – teskari; aning – uning; diligʻa – diliga; hikmat kalomi – hikmatli so‘z; solmagʻay – solmagay; 3-gapda norasida – voyaga, balog‘atga yetmagan bola yoki qiz; koʻrdingmu – ko‘rdingmi; 4-gapda alar – ular; ila – bilan; tamom – butunlay, butkul; alarga – ularga; sehriyat – joziba, fusunkorlik, maftunkorlik; ishlaridin – ishlaridan; urinamen – urinaman; 5-gapda dayrda – dunyoda; har neki – har nima, nimaiki; biladur – bilandir tarzida muqobil variantlari bilan almashtirish maqsadga muvofiq.