N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

41-dars. KO‘CHIRMA GAPLI QO‘SHMA GAPLARDA TINISH 
BELGILARINING QO‘LLANISHI 
Topshiriq.
  Berilgan  ko‘chirma  gapli  qo‘shma  gapdagi  muallif  gapini  
turli  o‘rinlarda  qo‘llang.  Tinish  belgilariga  diqqat  qiling.
«Biz  yagona  daraxtning  butoqlaridek  bir  butun  bo‘lgan  taqdi-
rimizdagina  kuch-qudrat  kasb  etamiz»,  –  dedi  O‘zbekiston  xalq 
shoirasi  Halima  Xudoyberdiyeva.
Bilib oling. 
Muallif  gapi  (M)  va  ko‘chirma  gap  (K)  bir-
biriga  nisbatan  turlicha  joylashishi  mumkin,  bunda  tinish 
belgilari  quyidagicha  ishlatiladi:
1)  M:  «K».  M:  «K?»  M:  «K!»
2)  M:  «K»,  –  m.  M:  «K?»  –  m.  M:  «K!»  –  m.
3)  «K»,  –  m.  «K?»  –  m.  «K!»  –  m.
4)  «K,  –  m,  –  k».
http://eduportal.uz

---

82
181-mashq.
  O‘qing.  Ko‘chirma  gapli  qo‘shma  gaplarni  tegishli  tinish 
belgilarini  qo‘yib  ko‘chiring.
1.  Biz  tinchlik  daraxtini  ekdik.  Uni  endi  do‘llardan,  bo‘ronlardan 
asrashimiz  kerak  deydi  Muhammad  Ali.  2.  Millatlarni  elatlarni 
deydi  M.  Ulug‘ova  buyuk  do‘stlik  birlashtiradi.  3.  Donolar  deydi 
bolaga    mehrni  buyruq  bilan  singdirib  bo‘lmaydi.  4.  Odamlarning 
manfaatiga  kelsak  bu  narsa  mustaqillikdan  keyin  chinakamiga 
ustuvorlik  kasb  etdi  deydi  Anvar  Obidjon.
Esda saqlang.
  Ko‘chirma  gaplar  alohida  abzas  ko‘rinishida 
yangi  qatordan  emas,  balki  muallif  gapi  bilan  ketma-ket  bir 
qatorda  berilgan  bo‘lsa,  qo‘shtirnoqqa  olinadi:  Muning ustiga yana 
ta’na  ham  qilib  qo‘ydi:  «Kim  olardi  endi  u  kampirni?»  (Cho‘lpon) 
Agar  ko‘chirma  gap  alohida  abzas  ko‘rinishida  yangi  qatordan 
berilgan  bo‘lsa,  qo‘shtirnoqqa  olinmaydi  va  uning  boshlanishi 
oldidan  tire  qo‘yiladi:
Shunda  keksa  olim  dedi:
–  O‘g‘lingizning  dunyoda  tengi  bo‘lmaydi.  (O‘.Umarbekov)