N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

127-mashq. 
Uyga vazifa
.  Tarkibida  ko‘rsatish  olmoshi  ishtirok  etgan 
to‘rtta    qo‘shma  gap  tuzing.  Ko‘rsatish  olmoshining  qanday  gap  bo‘lagi 
vazifasida  kelayotganini  aniqlang.
http://eduportal.uz

---

60
29-dars. MATN VA LUG‘AT USTIDA ISHLASH 
Topshiriq.
 
Gapni  ko‘chiring.  Sodda  gaplarning  bir-biriga  bog‘lanishiga 
diqqat  qiling.  Gapni  kengaytirib,  og‘zaki  matn  tuzing. 
Hayo  dilni  ravshan 
qiladurgan  bir  nurdirki,  inson  har  vaqt  shul  ma’naviy  nurning  ziyosiga 
muhtojdur.  (Abdulla Avloniy)
 
128-mashq. 
Gaplarni  ko‘chiring,  bog‘lovchi  vositalarga  diqqat 
qiling.  Bu  hikmatlarni  yodda  tuting,  ularning  biridagi  fikr  haqida 
mulohazalaringizni  bayon  qiling.
1.  Bilingki,  jim  turib  salomat  bo‘lish  gapirib  malomatga 
qolishdan  afzal.  2.  Shuni  anglamoq  kerakki,  ota-ona  uchun 
farzanddan  ko‘ra  yaqinroq  kimsa  yo‘q.  3.  Shundan  ehtiyot 
bo‘lingki,  birovning  ota-onasini  haqorat  qilgan  odam  o‘zining  ota-
onasini  ham  haqoratlagan  bo‘ladi.  4.  Shuni  hamisha  yodingizda 
saqlangki,  birovga  yolg‘on  gapirish  eng  katta  gunohdir.  5.  Shuni 
unutmangki,  do‘stlar  bilan  suhbat  qurmoq  gullar  orasida  sayr 
qilmoqdan  xushdir. 
(«
Aql aqldan quvvat olar
»
 kitobidan
)
129-mashq.
  Gaplarni  o‘qing,  ularning  qismlari  o‘rtasidagi  bog‘lanishni 
izohlang.
1.  Katta  arava  qaysi  yo‘ldan  yursa,  kichik  arava  ham  xuddi 
shu  yo‘ldan  yuradi. 
(Maqol) 
2.  Sevgi  shunday  navbahorki,  u 
tikondan  gul  qilur. 
(E.Vohidov)
  3.  Kim  yalqov  bo‘lsa,  uning 
qo‘lida  obod  yer  ham  xarob  bo‘ladi. 
(Sobir  Abdulla)
  4.  Men  senga 
shunday  narsalar  keltirayki,  ularni  tushingda  ham  ko‘rmagansan. 
(Oybek)
  5.  Kimning  quroli  bilim  bo‘lsa,  uning  kelajagi  porloq. 
(J.Abdullaxonov) 
     
130-mashq. 
Ko‘chiring.  Ergash  va  bosh  gaplarni  aniqlab,  ergash 
gapni  bosh  gapga  bog‘lovchi  vositalarni  ayting.
1.  Kasalini
  yashirsang,  isitmasi  oshkor  qiladi.  (Maqol) 
2.  Shuni  esdan  chiqarmaslik  lozimki,  johil  odam  har  doim 
o‘zini  boshqalardan  ustun  qo‘yadi.  («Sharq hikmatlari»dan)  
3.  Seni  hurmat  qilishlarini  istasang,  o‘zingni  hurmat  qil.  («Tafakkur 
gulshani»)
  4.  Hurmat  qilsang,  hurmat  ko‘rasan. 
(Maqol) 
http://eduportal.uz

---

61
 
131-mashq. 
Yusuf  Xos  Hojib  tomonidan  aytilgan  hikmatlar 
mag‘zini  chaqing.  Ergash  gaplarni  bog‘lovchi  vositalarni  izohlang.
 
1.  Jahl  kelsa,  yaxshi  kishidan  ham  aql  ketadi.  2.  O‘limga  qarshi 
dori-darmonlar  foyda  qilganda  edi,  tabiblar  abadiy  tirik  qolgan 
bo‘lardilar.  3.  Agar  kim  zo‘ravon  bo‘lsa  va  to‘g‘rilikdan  qochsa, 
zahar-zaqqum  o‘shaning  nasibasi  bo‘ladi.  4.  Kim  yomonlik  qilsa, 
o‘ziga  qiladi,  u  yomonlikning  mukofoti  ham  yomonlik  bo‘ladi. 
132-mashq.
  Uyga vazifa.
  Quyidagi  so‘zlarning  ma’nosini  yodda 
saqlang  va  ular  ishtirokida  ergashgan  qo‘shma  gaplar  hosil  qilib, 
daftaringizga  yozing.