N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

Mustahkamlash uchun savollar
Shtangensirkul bilan o‘lchashni o‘rganish
1. Ish o‘rnini xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilgan holda tashkil qilish.
2. Shtangensirkul yordamida 4-jadvalda keltirilgan turli o‘lchamdagi detal 
namunalarining tashqi yoki ichki diametri, chuqurligi va uzunligini o‘lchash.
3. Olingan natijalarni 4-jadvalga kiritish.
T/r
Turli o‘lchamdagi detallar
1. Diametri 
(tashqi 
yoki ichki)
2. Chuqurligi
3. Uzunligi
Muammoli topshiriq
Shtangensirkulda o‘lchash noqulay bo‘lgan yuzali buyumni qismlarga bo‘lib 
o‘lchash qanday tartibda amalga oshiriladi?
Ishning maqsadi:
shtangensirkul yordamida turli o‘lchamdagi detallarni 
o‘lchashni o‘rganish.
Jihozlar:
shtangensirkul, turli o‘lchamdagi detal namunalari.
Ishning bajarilish tartibi
6-amaliy mashg‘ulot
4-jadval
@edurtm_uz

---

43
12-§. METALL VA PLASTMASSA MATERIALLARINI 
CHILANGARLIK ARRASI BILAN KESISH 
Chilangarlik arralari.
Turli qalinlikdagi tunuka hamda listlarni, har xil profildagi 
prokatlarni arralashda chilangarlik arralari ishlatiladi. Arralash yo‘li bilan pazlar, 
shlitsalar ham ochiladi. 
Chilangarlik arralari 
dastaki
va 
dastgohli
turlarga bo‘linadi (31-rasm).
Dastaki arra dasta va polotno (arra)dan, dastgohli arra esa dastgoh va polotnodan 
iboratdir (32-rasm). 
Dastgoh ramasi har xil konstruksiyada tayyorlanadi. U yaxlit yoki ikki qismdan 
iborat surilma ramkali bo‘lishi mumkin. Qulaylik uchun surilma ramkali arralardan 
foydalanish maqsadga muvofiq, chunki unga har xil uzunlikdagi polotnolarni o‘rnatish 
mumkin.
Arra polotnosining uzunligi 250–300 mm, eni 12–15 mm, qalinligi esa 0,6 mm 
dan 1 mm gacha bo‘ladi. Arraning polotnosi yupqa lenta bo‘lib, uning pastki qirrasida 
ochilgan o‘tkir burchak shaklidagi tishlar mavjud. Polotnoning ikki uchida teshiklar 
ochilgan. Polotnoning uzunligi, ya’ni ikkala uchidagi teshiklar markazlari orasidagi 
masofa 250, 300 va 350 mm ni, lentaning eni 12 mm dan 25 mm gachani, qalinligi 
a)
31-rasm.
Chilangarlik arralari turlari: 
a) dastaki; b) dastgohli.
32-rasm.
Chilangarlik arrasi tuzilishi: 
1 – dasta; 2 – ramka; 3 – tortqi vint va quloqli 
gayka (barashka); 4 – shtiftlar; 5 – polotno (arra).
b)
4
1
4
5
3
2
@edurtm_uz

---