N. K. Nasirova ruxsat berildi" " " 2016 y

 

1.4.

 

Kapillyar hodisalar.

 

Idishga  solingan  suyuqlik,  idishning  qattiq  devori  va  suyuqlikning 

chegarasi  o`rtasida  kichik  egrilikni  bizlar  ko`rganmiz,  unda  suyuqlik 

molekulalar  bilan  qattiq  jism  o`rtasidagi  o`zaro  ta`sir  kuchi  katta  rol  o`ynaydi. 

Qolgan qismida esa sirt yassi bo`lib qolaveradi, chunki bu qismida og`irlik kuchi 

molekulyar  o`zaro  ta`sir  kuchlarini  yengadi.  Biroq  umumiy  sirt  kengligi 

yetarlicha  katta  bo`lmasa,  masalan  quyidagi  holni  ko`raylik,  agar  suyuqlik  tor 

tirqishda  bo`lsa,  devorning  ta`siri  butun  suyuqlik  sirti  bo`yalab  yoyiladi  va  u 

og`irlik natijasida egrilanib qoladi (idishni tor deb hisoblash mumkin, qachonki 

uning o`lchami, suyuqlik sirti bilan idish devori orasidagi egrilik radiusiga yaqin 

bo`lgan bo`lsa). 

Agar  suyuqlik  solingan  idishning  o`chami,  yoki  umumiy  holda,  suyuqlik 

ajratadigan  sirtlar  orasidagi  oraliq,  suyuqlik  yuzasidagi  egrilik  radiusiga  yaqin 

bo`lsa,  u  holda  bunday  sig`imdagi  idishlar 

kapillyar  (tolali)  naylar

  deyiladi. 

Bunday idishlarda ro`y beradigan hodisalar 

kapillyar hodisalar

 deyiladi. 

Kapillyarlik bilan bog`liq bo`lgan ba`zi bir hodisalarni korib o`tamiz. 

Avvalambor  kapillyar  naylarga  xos  xususiyat,  suyuqliklar  yuzasining 

egrilanishi  tabiiy  holat  bo`lib,  shu  egrilanish  natijasida  hosil  boladigan 

qo`shimcha  bosim  ta`siri,  bu  yerda  ko`proq  seziladi  (Laplas  bosimi).  Manashu 

qo`shimcha  bosimning  ko`rsatadigan  bevosita  natijasida 

kapillyar  ko`tarilish

 

hosil bo`ladi. 

---