N. J. Toshmanov rivojlanish biologiyasi

 
Hujayra qobig‘i (plazmolemma) 
 
Hujayrani  tashqi  tarafdan  о„rab  turuvchi  sitoplazma  qobig„i  biologik 
membrananing  о„zidan  iborat  bо„lishi  mumkin.  Lekin,  kо„pincha,  hujayra 
murakkab  tuzilgan  3  zonadan:  tashqi,  о„rta  va  ichki  zonalardan  tashkil  topgan 
hujayra qobig„i bilan о„ralgan (6-rasm). 
Sitoplazma  qobig„ining  tashqi  zonasi  glikokaliks  deb  nomlanib  oqsil  va 
karbonsuvlardan  hosil  bо„lgan.  U  elektron  mikroskop  ostida  uzluksiz  struktura 
holida kо„rinadi. Glikokaliks tashqi qavat bо„lgani uchun hujayraning tashqi muhit 
bilan aloqasida muhim rol о„ynaydi. Glikokaliks zonasining kimyoviy tarkibi turli 
hujayralarda  farqlanadi.  Ba‟zi  bir  hujayralarda  glikokaliks  moddalarni 
parchalovchi  fermentlarga  boy  bо„lsa,  boshqa  hujayralardagi  glikokaliksni  hosil 
qiluvchi  glikoproteidlar  immunologik  xususiyatga  ega.  Bu  esa  shu  zonaning 
immunologik  jarayonlarda  muhim  о„rin  tutishini  belgilaydi.  Ichak  epitelial 
hujayrasining  mikrovorsinkalari  ustidagi  glikokaliks  moddalar  parchalanishida, 
sо„rilishida  muhim  rol  о„ynaydi.  U  hujayra  mikrovorsinkalarini  apikal  qismining 
mustahkamligini  belgilab,  kimyoviy  moddalar  va  ba‟zi  bir  mikroblar  ta‟siridan 
epiteliy hujayralarini saqlaydi. 
О„rta zonasi hujayra qobig„ining eng muhim va murakkab tuzilgan qismidir. 
                     
1
 
Stephen R. Bolsover, Jeremy S. Hyams, Elizabeth A. Shephard, Hugh A. White, Claudia G. Wiedemann