N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

Ixtiyoriydan soknggi diqqat deb, 
maqsaad asosida, lekin 
irodaviy z o 'r berishni talab qilm aydigan diqqat turiga aytiladi.
Diqqat xususiyatlari
Odam ning diqqati bir qancha xususiyatlarga ega bo'lib, ulardan asosiylan -
diqqatning kuchi va barqarorligi, diqqatning ko'lam i, diqqatning bo'linuvchanligi va 
diqqatning ko'chuvchanligidan iboratdir
D iqqatning kuchi va barqarorligiga k o 'ra odam lam ing diqqatlari o ‘zining kuchi va 
barqarorligi jihatidan bir-bindan farq qiladi. Avrim odam lam ing diqqati kuchli va 
barqaror bo'lsa, boshqa bir odam lam ing diqqati kuchsiz va beqaror bo'ladi.
Diqqatning kuchi va barqarorligi 
deb, odam o 'z diqqatini biror narsa yoki 
hodisaga uzoq muddat davom ida muttasil qaratib tura olishiga aytiladi. Diqqatning 
kuchi va barqarorligi inson hayotida ju d a katta aham iyatga ega. Chunki diqqatm 
m a’lum muddat biror narsaga muttasil, y a ’m uzluksiz tarzda qaratib odam ishlay ham 
olmaydi, o'qiy ham olmaydi va hatto o'y n ay ham olmavdi.
Diqqatning kuchli va barqaror bo'lishi bir qancha sabablarga bog'liqdir. 
Birinchidan, diqqatim iz qaratilgan narsaning xususiyatlari, biz uchun bo'lgan 
ahamiyatiga, lkkinchidan diqqatim iz qaratilgan narsa bilan am alga oshiriladigan 
faoliyatlarimizga, uchinchidan nerv sistem asining ayrim xususiyatlariga bog'liqdir. 
Bulam ing hammasi o b ’ektiv, y a ’ni bizning irodam iz bilan b og'liq bo‘lmagan 
sabablardir. Diqqatning kuchi va barqarorligi albatta su b ’ektiv, y a’ni odam ning aym 
chog'dagi holati bilan ham bog'liq. Masalan, ayni chog'da betobroq bo ' lib turgan 
odam ning yoki boshiga bir o g 4 r tashvish tushgan odam ning diqqati kuchli va barqaror 
bo‘la olmaydi.
Diqqatning ko ‘lami odatda 
taxistoskop 
degan maxsus asbob bilan amqlanadi Bu 
asbob yordam ida ayni bir vaqtning o ‘zida idrok ettinladigan narsalar juda tez 
ko'rsatiladi. Bunda odam o 'z diqqati doirasiga qancha narsa sig 'd ira olsa, ana shunga 
qarab 
diqqatning 
keng 
yoki 
torligi 
aniqlanadi 
0 ‘tkazilgan 
tajribalam ing 
ko‘rsatishicha, katta yoshli odam larda o 'z diqqat doiralanga ayni bir vaqtda 3 tadan 6 
tagacha bir-bin bilan bog'liq bo'lm agan narsalami sig'dira oladilar.
33

---

Diqqat ko'lam ining keng bo'lishi odam idrok qilayotgan narsalanni atroflicha va 
chuqur aks ettirishi, binobarm bilish jarayonnm g sifatli bo'lishi uchun ju d a katta 
aham iyatga egadir.
O dam ning diqqati bir vaqtda faqat bitta narsagagina emas, balki ikkita yoki uchta 
narsaga ham birdaniga qaratilishi mumkin. Ana shunday paytlarda diqqatning 
bo‘linishi talab qilinadi. Demak,