N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

H ayvonlam ing instinktlari
Instinktlar 
- hayvonm g tabiiy ehtiyojlanm qondirish uchun qiladigan murakkab 
tug'm a harakatlandir. Qushlar juda ustalik bilan in yasar ekanlar, material tanlash va 
mm pishiq qilib qunsh y o 'lid a xilma-xil harakatlam i bajaradilar. M asalan, 
qaldirg'ochlam ing in qurishi, kalyushka deb ataluvchi bahqning erkagi suv tagida 
yerdan chuqurcha kovlab, uni mayda suv o'sim liklari bilan to'sadi, inning yon 
devorim quradi va ustini berkitadi 
bum u yinqroq o'sim liklardan o 'z tanasidan 
yelimsimon modda chiqanb yasaydi. Shundan keym erkak baliq urg'ochi baliqm 
urug‘ qo'yish uchun haydab kirgizadi va to urug'dan baliqchalar ochib chiqqunga 
qadar in atrofini qo'riqlab turadi Rus zoopsixologi V .A .Vanger (1849-1934) urg'ochi 
o'rgim chakning nomaqul b o ’lib qolgan instinktlari sharotida uning xatti-harakatlarim 
kuzatgan va tasvirlab bergan edi.H ayvonlam ing instinktlari turli xil ko'rinishda 
namoyon bo'ladi. Ovqatlanish instinkti - hayvonlam ing o'zi va bolasi uchun ovqat 
qidirib topish, ovqat g'am lash harakatlandir
Himoyalanish instinkti - hay von o 'z hayotini va omonligim saqlash harakatlarida 
lfodalamb, u ikki ko'rinishda sodir bo'ladi. Birinchisi dushm anga hujum qilish, 
ikkinchisi o'zini him oya qilishdir.Nasl qoldirish instinkti - bu ota-onalik instinkti 
sifatida ko'rinib, nasi - avlod uchun g 'a m x o 'rh k qilish, uni m a’lum vaqtgacha ovqat 
bilan ta ’min etish, xavf-xatardan saqlash o 'z bolalanni parvarish qilish tug'm a 
mahoratiga ega bo'lib, o 'z naslining kelajagi haqida g 'am x o 'rh k qiladi. 
T o'da 
bo'lib yashash instinkti-bu instinkt hayvonlam ing turli usullar bilan o'zaro aloqa
16

---

qilishida 
xilma-xil 
shaklda birgalashib. to'dalashib, poda bo'lib, gala boMib 
yashashlanda zohir bo'ladi. Bu to'dalanish b a z i hayvonlarda doimiy xarakterga ega 
b o 'lsa (chunonchi, chum olilar, asalanlar), ba'zilari esa o 'zig a o'xshash hayvonlar 
bilan 
vaqti-vaqti bilan 
birgalashib yashaydi asosan yirtqich hayvonlar masalan, 
qoplon eng kuchli va maymun uchun eng qo'rqinchli yirtqich hisoblanadi.