N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

 Klaviatura va sichqonchaning razyomi.
4.2. Grafik axborotlarni kiritish qurilmalari
Grafik axborotlarni kiritish qurulmalariga skaner va grafik 
planshetlar kiradi.
Skaner
(scanner) – tasvirni (matnni) avtomatik tarzda kom-
pyu terga kiritish qurilmasidir, ya’ni kiritilayotgan obyekt ning 
raqamli tasvir nusxasini yaratadi.
Skanerlarning asosiy ko‘rsatkichlari quyidagilar:
1. Optik ruxsat berish,
ya’ni skanerlovchi moslamadagi 
yorug‘ 
likni sezadigan elementlarning soni ishchi sohaning 
kengligiga bo‘linishi bilan aniqlanadi. Ruxsat berishning 
o‘lchamini belgilash uchun bir necha o‘lchash birligidan 
foydalaniladi: dpi (dots per inch) – dyuymdagi nuqtalar; ppi 
(pixels per inch) – dyuymdagi piksellar;
2. Mantiqiy ruxsat berish. 
Bu ko‘rsatkich
 
dasturiy ta’minot 
yordamida, ya’ni dastur-drayverning o‘zi yetishmayotgan nuqta-
larni sun’iy yo‘l bilan to‘ldirishiga erishiladi.
3. Skanerlash tezligi
.
Bu ko‘rsatkich ko‘pincha bitta sahi-
fani skanerlashga ketgan sekundlar bilan aniqlanadi. Ba’zan bitta 
chiziqni skanerlash tezligi millisekundlarda ko‘rsatiladi.
4. Razryadligi yoki rang chuqurligi.
Tasvirning skanerlan-
gan nuqtasidagi axborotni batafsil tekshirish darajasini ko‘r-
satadi. SSD matritsasining sifati esa ARO‘ (analog – raqamli 
o‘zgartirgich) ning razryadi bilan aniqlanadi.

---

73
Rangli va oq-qora skanerlar mavjuddir. Oq-qora skanerlar 
ingichka chiziqli tasvirlarni va yarimtonli tasvirlarni o‘qish im-
konini beradi. Yarimtonli skanerlar kulrangni 256 tagacha sathni 
qabul qilish xususiyatiga ega. Rangli skanerlar oq-qora va rang-
li asl nusxalar bilan ishlay oladi. Uzatilayotgan ranglar soni 256 
dan 65536 sathgacha tebranadi.
Konstruktiv tuzilishiga qarab skanerlar qo‘l (hand-hold) 
skaner lari va stol usti (desktop) skanerlarga bo‘linadi. Bundan 
tashqari, tarkibida bir nechta ko‘rinishdagi skaner va tashqi 
qurilmalar (oqimli printer, faks-modem, nusxa ko‘chirish 
apparati) imkoniyatini mujassamlashtirgan ko‘p funksiyali 
skanerlar ham mavjud. Bu o‘zida axborotni kiritish, chiqarish va 
uzatish vazifalari birlashgan texnik vositadir.
Zamonaviy skaner turlarini ko‘rib chiqamiz.
Qo‘l skaneri
 
yorug‘lik manbayi va yorug‘lik diodidan tashkil 
topgan chizg‘ichdan iborat. Bu qurilma yordamida qandaydir 
hujjatni kompyuterga kiritish uchun skanerlovchi moslamani 
mos keluvchi tasvir ustidan keskin harakatlarsiz o‘tkazish 
kerak. Odatda, kiritiladigan tasvir kengligi qo‘l skanerlari uchun 
4 dyuym (10 sm) dan oshmaydi. Zamonaviy qo‘l skanerlari 
kiritilayotgan tasvirlarni avtomatik «yopishtirish»ni ta’minlaydi, 
ya’ni alohida kiritilgan qismlardan butun tasvirni shakllantiradi.
yorug‘lik diodli
lazerli
proyeksion
4.5-rasm.