N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

 
–
FAT
(File Allocation Table – fayllar joylashtirish jadvali);
 
–
FAT32 
(File Allocation Table, 32 bit – 32 razryadli fayllar 
joylashtirish jadvali);
 
–
NTFS
(Windows NT File System – Windows NT fayllar 
tizimi).
FAT16 fayl
tizimi. 
Bu MS-DOS operatsion tizimidan meros 
bo‘lib qolgan eng dastlabki fayl tizimidir. Unda har bir faylga 
mos holda klaster zanjiri qo‘yilgan. Disk maxsus FAT (File 
Allocation Table – fayllar joylashuvi jadvali) jadvaliga ega, unda 
har bir klasterga 16 bit maydon ajratilgan. Bu maydon keyingi fayl 
klasteriga ko‘rsatmani o‘z ichiga oladi. Maxsus belgilar klaster 
bo‘shligi, yoki yuzasi nuqsonlar tufayli ishlatishga yaroqsiz, yoki 
faylning so‘ngi klasteri hisoblanishini ko‘rsatishga imkon beradi. 
Katalogda har bir fayl uchun uning birinchi klaster raqami va 
faylning so‘nggi klasterida band bo‘lgan maydon hajmi ko‘rsatiladi. 
Shuning o‘zi fayl to‘liq o‘qilishi uchun yetarli bo‘ladi (3.6-rasm).

---

60
3.6-rasm.
 FAT asosidagi tizimda fayl ma’lumotlariga kirish.
FAT16 tizimi – eng ixcham (minimum xizmat axboroti) va 
tez tizim. Shuningdek, uning ulug‘ yoshi maksimal universallikni 
kafolatlaydi; FAT16 uchun belgi qo‘yib chiqilgan qattiq diskni 
nafaqat MS-DOS yoki Windowsda, balki ko‘pchilik boshqa 
operatsion tizimlarda ham o‘qish mumkin. Xuddi shunday 
ommaboplikka boshqa hech qaysi fayl tizimlari ega emas. FAT16 
fayl tizimi jiddiy kamchiliklar sababli qo‘llanilmaydi.
Birinchidan, klasterlarning umumiy soni 65 536 (2
16
) dan 
oshishi mumkin emas. Bu diskning maksimal hajmini va unda 
joylashgan fayllarning eng so‘ngi sonini cheklaydi. FAT16 fayl 
tizimi klasterning yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan o‘lchamining 
kattalashishi yo‘li bilan rivojlandi va oxirgi versiyada 32 
Kbaytgacha (Windows NT/2000/XP da 64 Kbaytgacha) hajmga 
ega bo‘lgan edi. Bunda mantiqiy diskning maksimal hajmi 2 
(yoki 4) Gbayt dan oshishi mumkin emas, bu esa zamonaviy 
tizimlar uchun juda kamlik qiladi.
Bundan tashqari, klasterlar faqat butunligicha ishlatiladi. 
To‘lmagan «klaster qoldig‘i»ni fayl tugagandan so‘ng ishlatib 
bo‘lmaydi – bu maydon bo‘sh qoladi. O‘rtacha yo‘qotishlar qiymati 
har bir fayldagi klaster hajmining yarmini, har bir kompyuterda ko‘p 

---

61
bo‘lgan mayda fayllar uchun esa yanada ko‘proq qiymatni tashkil 
etadi. 1–2 Gbayt hajmli disklar uchun befoyda yo‘qotishlar umumiy 
hajmning 20–40 foizini tashkil qiladi. Mana shu sabablarga ko‘ra 
FAT16 fayl tizimi faqat 500 Mbaytdan kichikroq hajmli disklar 
uchun optimal variant bo‘lib qolmoqda.