N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

asosiy xotira hajmi.
Asosiy xotira saqlash qurilmalarining 
ikki turidan tashkil topgan:
– doimiy xotira qurilmasi DXQ (ROM – Read Only 
Memory), konstantalar va noma’lum boshqaruv dastur-
larini saqlashga mo‘ljallangan, bunda axborot DXQdan 
faqat o‘qiladi;
– tezkor xotira qurilmasi TXQ (RAM – Random Access 
Memory), axborotlarga ishlov beruvchi dasturlar ko‘rinishi-
dagi axborotni yozish, saqlash va o‘qish uchun mo‘ljallangan.
Asosiy xotiraning afzalligi uning yuqori tezligi va saqlash 
matritsasining har bir xotira yacheykasiga murojaat qila olish 
imko niyatidir. Asosiy xotira hajmi foydalanilayotgan protsessor 
turiga va uning so‘z uzunligiga bog‘liq, bu kompyuterning 
manzil maydoni deb ataladi. Dastlabki Intel 8086 protsessor 
asosidagi shaxsiy kompyuterlarda manzil maydoni 10
6
baytni, 
keyingi Intel 80486 protsessor asosidagi ShK larning manzil 
maydoni 4 · 10
9
baytni va Pentium IV protsessor asosidagi ShK 
modellarida bu maydon 64 · 10
9 
baytni tashkil etadi.

---

9
Qattiq magnitli disklardagi jamlagich hajmi (QMDJ).
QMDJ hajmi odatda Gigabaytlarda o‘lchanadi, 1 Gbayt = 1024 
Mbayt. 10 Gbaytli diskli xotira hajmi bugungi kunda yetarli 
hisoblanadi, lekin mutaxassislarning bashorat qilishlaricha yangi 
dasturiy mahsu 
lotlarning har biri bir necha Gigabayt tashqi 
xotirani talab qilishi mumkin.
Kesh-xotira. 
Bu buferli, foydalanuvchi kira olmaydigan 
tezkor xotira bo‘lib, tezligi nisbatan past bo‘lgan xotira 
qurilmalarida saqlanuvchi axborot va operatsiyalarni 
jadallashtirish uchun kom 
pyuter tomonidan avtomatik 
tarzda ishlatiladi. Masalan, asosiy xotiradan operatsiyalarni 
jadallashtirish uchun mikroprotsessor ichida registrli kesh-
xotira tashkil qilinadi (birinchi darajali L1 kesh-xotira) yoki 
mikroprotsessordan tashqarida, tizimli platada (ikkinchi darajali 
L2 kesh-xotira) tashkil qilinadi; diskli xotiradan operatsiyalarni 
jadallashtirish uchun elektron xotira yacheykalarida kesh-xotira 
tashkil qilinadi (uchinchi darajali L3 kesh-xotira). Zamanoviy 
ShKlarda L1 kesh-xotiraning hajmi 16 Kbaytgacha, L2 kesh-
xotiraning hajmi 256 Kbaytgacha bo‘ladi.