N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Fotosuratlarni skaner lash. 
Epson skanerlarining mu him xu-
susiyatlaridan biri shaf fof bo‘l-
ma 
gan fotosurat va matn 
larni 
juda oddiy va samara li skanerlash 
jarayonidir.
Skanerning o‘zi fotosuratning 
joylashish holatini avto matik ra-
vish da aniqlaydi va agar ular no-
te kis joylashtiril gan bo‘lsa, fotosu-
ratlarning og‘ishi ni to‘g‘rilay oladi.
4.16-rasm. 
Skanerning tashqi ko‘rinishi va qopqog‘ini qotirish konstruksiyasi.
4.17-rasm. 
Suratlarni skanerga 
joylashtirish.
4.18-rasm. 
Rangni qayta tiklash 
funksiyasi.
Eski fotosurat
Yangilangan 
fotosurat

---

77
Skanerning ranglarni qay ta tiklash vazifasi (Color Res toration) 
eski fotosuratlar ning oqarib ketgan ranglarini asl holiga qaytara 
olishdan iborat. Buning uchun skanerlashning ko‘rsatkichlarini qo‘lda 
sozlab chiqish shart emas, Epson Scan skanerlash dasturining tegishli 
vazifalarini ishga tushirish kifoyadir.
Uch o‘lchamli obyektlarni skanerlash. 
Epson Perfection 
V10 skanerida qo‘llaniladigan CCD texnologiyasi katta darajadagi 
aniqlikni ta’minlaydi, bu esa nafaqat yassi originallarni (hujjatlar, 
fotosuratlar va h.k. lar), balki uncha katta bo‘lmagan buyumlarni ham 
skanerlashni ta’minlaydi. Bunda, buyumni fotosuratga olib, uning 
foto tasmasini yoki fotosuratini skanerlagandan ham yuqoriroq sifatga 
erishiladi.
Grafik planshet
(digitayzer) – foydalanuvchining qo‘l harakati 
orqali grafik ma’lumotlarni kiritish imkonini beruvchi qurilma. 
Digitayzerlar planshetning koordinatalar tizimiga bog‘langan nuqta-
ning aniq koordinatalarini kiritish imkonini beradi. Digitay zerlarning 
dastlabki modellari planshetga biriktirilgan chizmaning koordinata 
nuqtalarini kiritish imkonini bergan. Buning uchun ular «optik 
nishon»li manipulator va bir necha tugmalar bilan jihozlangan. Tugma 
bosilishi bilan digitayzer joriy koordinata nuqtalarini uzatadi, grafik 
ilovalarda bu koordinata nuqtalari grafik soddaliklarni chizish uchun 
qo‘llaniladi. Zamonaviy digitayzerlar qalam bilan ham jihozlangan. 
Bu qalam yordamida tasvirlarni chizish (yozish) va quyuqlashtirish 
mumkin. Planshet tarkibida oddiy ishlashi ham mumkin bo‘lgan 
maxsus sichqoncha bo‘lishi mumkin. A3-A6 formatdagi planshetlar 
keng tarqalgan, katta formatli planshetlarning narxi qimmat, ammo 
chizish va quyuqlashtirish uchun kichik formatli planshetlar qulay 
hisoblanadi. Planshetlar yuqori tiniqlik berishni (1000, 2540 dpi 
va undan yuqori), 0,1–0,2 mm xatolikni ta’minlaydi. Qalamlar 256 
tagacha va undan yuqori bo‘lgan gradatsiylarni ajratadi, ulanish 
interfeysi esa SOM-port yoki USB shinasi orqali amalga oshiriladi.
Planshetlarning ichki qurilmalari turlicha bo‘lishi mumkin. Agarda 
planshet antennani qabul qiluvchi matritsaga ega bo‘lsa, u holda 
ko‘rsatkich batareyka yoki elektr kabeli orqali oziqlanuvchi elektro-
magnit signallar gene ratori ko‘rinishida bo‘ladi. Teskari konstruksiya 

---

78
bo‘lishi ham mumkin, bunda uza-
tuvchi antennalar planshetda, 
qabul qiluvchi esa qalamda joy-
lashgan bo‘ladi. Sensor panelli 
planshetlar qalam 
ning mexanik 
ta’sirini qabul qiladi. Cho‘ntak 
ShK larda suyuq krisstalli ekran 
bilan bir lashtirilgan sensorli panel-
lar bi riktirilgan grafik ma’lu mot-
larni va qo‘lda yozilgan matn larni 
kiritishning asosiy quril 
malari 
hisoblanadi.
Elektr planshetlarda elektr po-
tensial to‘rning mahalliy o‘z garishi ko‘rsatgich ostida qayd qilina-
di, elektromagnit planshetlarda ko‘rsatgich to‘r qabul qiladigan 
elektromagnit signalni chiqaradi.
Planshetning jismoniy tiniqlik berish xususiyatining chegarasi 
qayd qiluvchi to‘rning ma’lumotlarni o‘qish qadami bilan belgilanadi. 
Digitayzer aniqligi uning konstruktiv xususiyatlariga bog‘lik va 
millimetrning yuzdan to o‘ndan bir qismigacha bo‘lgan oraliqda 
bo‘lishi mumkin.
Quyida yarim avtomatlashtirilgan planshetlarga misollar kel-
tirilgan:
Graphic Master CC45 digitayzeri (Numonics firmasi), planshet 
ekrani maydoni 12×18 dyuym, 0,1 mm zichlikda, 4 ta tugmali 
koordinata ko‘rsatgichi mavjud;
Dextra Point DD-1212 digitayzeri (Dextra firmasi), planshet 
ekrani maydoni 12×18 dyuym, zichligi 1dyumga 100–1000 chiziq, 
imeetsya 4 ta tugmali koordinata ko‘rsatgichi mavjud;
Drawing Board digitayzer (Calcomp firmasi), planshet ekrani 
maydoni A4 formatga mos keladi, zichligi 240 dpi, kompyuter bilan 
RS-232 interfeysi orqali ulanadi.
Digitayzerlar uchun ko‘rsatgich qurilmasi sifatida, odatda, 2–4 
tugma bilan ta’minlangan qalamdan foydalaniladi. Qalamlar 256 
tagacha chiziq qalinligida ranglarni va ularning farqlarini qabul 
qilishi mumkin. Ko‘rsatgich qurilmalarining (qalam va kursor) imko-
4.19-rasm.