N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Mikroprotsessor xotirasining turlari va pog‘onalar sxemasi.
13 
muvofiq bo‘ladi. Bu ish tartibini protsessorning maxsus sxemasi (xotiraga to‘g‘ridan-
to‘g‘ri kirish kontrolleri deb ham ataladi) ta’minlaydi. 
ShK manzilli xotirasining tashkil qilinishini ko‘rib chiqamiz. ShKning xotirasi – 
bu axborotni yozish, saqlash va uzatishga mo‘ljallangan muhim funksional qismidir. 
ShKlarning zamonaviy modellarida xotira rivojlangan ierarxiyaga ega bo‘lib, hajmi 
va tezligi bo‘yicha turli bo‘lgan qurilmalardan tashkil topadi. Mikroprotsessor xotira 
turlari va pog‘onalarining sxemasi 1.3-rasmda keltirilgan. 
Xotiraning barcha turlarini shartli ravishda ularga nisbatan protsessorning 
foydalanish darajasi bo‘yicha to‘rtta pog‘onaga bo‘lish mumkin. 
1.3-rasm. Mikroprotsessor xotirasining turlari va pog‘onalar sxemasi. 
Birinchi pog‘ona – tezligi protsessorning taktlash chastotasi bilan 
tenglashtirilishi mumkin bo‘lgan, o‘ta tezkor xotira. Birinchi bosqich xotiralariga L1 
kesh-xotirani hamda qo‘shimcha xotira qurilmasi sifatida qabul qilingan umumiy 
vazifali ichki registrlarni (IR) kiritish mumkin. Ushbu ikki xotira turi protsessorning 
kristaliga joylashtirilgan bo‘ladi. 
Ikkinchi pog‘ona – bu an’anaviy tezkor (OZU) va doimiy xotira qurilmalaridir 
(DXQ). Doimiy xotiradan faqat axborotni o‘qish ish tartibida foydalaniladi va u 
standart dasturlarni, konstantalarni, funksiyalar jadvalini, ba’zida protsessorga 
joylashtirilgan fuksiyalarni amalga oshiruvchi mikrodasturlarni saqlaydi. Tezkor 
xotira joriy hisoblashlarning ma’lumotlarini va dasturlarini, hamda joriy uzilishlarga 
ishlov beruvchi dasturlarni saqlaydi. Protsessor tezkor xotiradan ma’lumotlarni o‘qish 
va yozishni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki birinchi bosqich xotirasi orqali amalga oshirishi
mumkin. DXQ yoki TXQ sxemalari protsessor bilan bitta platada joylashtirilishi 
mumkin. 
Protsessor 
IR
L1
OZU
L2
TXQ
ДХ
Q
I 
II
III
IV 

---

14
xotira bo‘lib, katta hajmdagi axborotlarni saqlash uchun mo‘ljallangan 
tashqi xotira qurilmalaridir (TXQ).