N. Husanov, S. Shokirova, K. Shayxova

Topshiriq.
Matnni o‘qing va tarjima qiling. Savollar tuzib, so‘zlab bering. 
 
XAYRIYA JAMG‘ARMALARI 
Katta boyliklarga ega bo‘Igan odamlarga pullarini har xil turdagi xayriya 
jamg‘armalarga o‘tkazish juda foydali. Hamma rivojlangan mamlakatlarda bu pullar 
soliqlarga tortilmaydi. 
XX asrning birinchi yarmida Amerikaning po‘lat qiroli bo‘lmish Endryu 
Kornegi, Rokfeller, Bordolarning mashhur jamg‘armalari jahonga tanilgan. 
Jamoatchilikdagi katta dasturlar ushbu jamg‘armalar orqali mablag‘ga ega bo‘lganlar. 
Bu jamg‘armalardan katta mablag‘lar ilm-fan rivojiga, san’at va adabiyot 
taraqqiyotiga, tabiatni muhofazasiga yo‘naltirilgan. 
Topshiriq. 
Quyidagi so‘z va so‘z birikmalarni rus tiliga tarjima qiling: aksiyalar 
miqdoriga proporsional, taqsimlanadi, korxona, sharoitlar yaratish, saviyaning 
kengligi, iqtisodiy harakatlarning natijalari, olib keladi, yutuqlar, oshib ketadi.
VALYUTA
Valuta (ital. Valuta, lat. Valere - qadrlamoq, qiymat) - mamlakatning pul birligi 
va uning turi (oltin, kumush, qogoz); pulga tenglashtirilgan to‘lov vositalari; pul 
hisob - kitoblarini taqozo etadigan xalqaro iqtisodiy ayirboshlash va boshqa 
aloqalarda qatnashadi. Valuta sifatida milliy pul birligi (masalan AQSHda dollar, 
Germaniyada marka) valyuta kursida ifodalanadigan xalqaro bahoga ega. Amaliyotda 
valuta milliy banknotlar shuningdek to‘lov vositalari va hisob - kitobning kredit 
hujjatlari shaklida qo‘llanadi. Bundan tashqari xalqaro shartnomalar asosida tashkil 
topgan hisoblarga yozib qo‘yish ham valutaga kiritiladi. Metall pul muomalasi 
sharoitida valuta oltin yoki kumushga maydalanadigan milliy pul kreditlari shakllida 
namoyon bo‘lgan edi. Valutani qimmatbaho metallarga maydalash to‘xtatilgandan 
keyin xalqaro hisob - kitoblarda foydalanadigan barcha milliy valutalar qogoz bo‘lib 
qoldi. Xalqaro to‘lov muomalasi erkin almashtiriladigan yoki Xalqaro valuta fondi 
belgilagan kurs bo‘yicha erkin almashtiriladigan valuta bilan amalga oshiriladi. 
Xalqaro valuta fondi AQSH dollari, Germaniya markasi, Fransiya franki, Angliya 
funt sterlingi va Yaponiya ienasini boshqa har qanday mamlakatlar valutasiga erkin 
almashtiriladigan valutaga kiritgan. Boshqa mamlakatlar valutalari chegaralangan 
yoki butunlay tiklanmaydigan, erkin almashtirilmaytigan valutalardir. 

---

 73
Cheksiz konvertlashtirilgan valuta boshqa valutalarga hech qanday chegarasiz 
almashtiriladi. Ushbu valuta yana “qat’iy valyuta” deb ham yuritiladi, chunki u 
boshqa pullarga qaraganda yetarli stabil kursga ega. 
“Yarim konvertlashtirilgan valuta” deganda mamlakatning milliy valutasi 
faqatgina bir nechta chet el valutasiga almashtirilishi tushuniladi. 
Konvertlashtirilmagan valuta deb faqatgina bitta mamlakatning ichida 
ishlatiladigan va chet el valutasiga almashtirilmaydigan valutaga aytiladi. 
Jahon iqtisodiyoti mamlakatlar orasida tartibga solingan valutalar aloqa 
sistemalarisiz ish yuritolmaydi. Ular tashqi iqtisodiyot aloqalarining pul formasi 
bo‘lib hisoblanadi, chunki valyuta bu tashqi savdogarchilik va kredit – moliya 
operatsiyalarining tayanchi deb hisoblanadi. 
Hozirgi zamonda olimlar hisobi bo‘yicha dunyo bo‘ylab bo‘lib o‘tayotgan har 
yilgi valuta-moliya operatsiyalari, taxminan besh yuz millard AQSH dollariga teng.