N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Jigar qurti qanday kasallikni keltirib chiqaradi?
   
2. 
   Jigar qurti odamga qanday yuqadi?
   
3. 
   Jigar qurtining kattaligi qancha?
   
4. 
   Oraliq xo’jayinda jigar qurti qanday usulda ko’payadi?
   
5. 
   Jigar qurtining asosiy va oraliq xo’jayinini ayting.
   

TASMASIMON CHUVALCHANGLAR SINFI – CESTODA
Umumiy tushuncha

Tasmasimon chuvalchanglar sinfiga mansub hayvonlarning tashqi va ichki tuzilishi hamda hayot siklidagi bir qator xususiyatlar bilan tipning boshqa sinf chuvalchanglaridan keskin ajralib turadi. Voyaga yetgan davrida umurtqali hayvonlar va odamning ichagida parazitlik qilsa, lichinkalik bosqichida umurtqasiz va ayrim umurtqali hayvonlar gavda bo’shlig’i va ichki organlarida yashaydi.

Tasmasimon chuvalchanglarning uzunligi 2-6 mm dan 1-7 m, ba’zan 15-30 metrgacha bo’ladi. Umumiy gavdasi strobila deyilib, u bosh, bo’yin va tana qismlaridan iborat. Bosh qismi skoleks, unda har xil tuzilishdagi ixtisoslashgan yopishuv organlari – so’rg’ichlar, botriylar, botridiylar va xitinli ilmoqchalar shakllangan. Ushbu yopishuv organlari xo’jayinining ichki organlariga mahkam o’rnashib olishga yordam beradi.

Bo’yin qismi kaltagina bo’lib, u yangidan yangi bo’g’imlarni hosil qiluvchi joydir.

Chuvalchang gavdasining tana qismi har xil turlarida har xil sondagi bo’g’imlar (proglottidlar) dan iborat. Ayrimlarida bo’g’imlar 4-5 ta bo’lsa, ba’zi turlarida 200 dan 1000 ta, ayrimlarida esa 3000-4000 tagacha. Tanadagi to’la yetilgan har bir proglottid germafrodit jinsiy sistemaga ega.

Tasmasimon chuvalchanglar xo’jayinining ichak sistemasida (tayyor oziqa orasida) yashab, butun tanasi orqali oziqani so’rib oziqlanishga moslashgan. Shu sababli ularning ichak sistemasi reduksiyalangan. Nerv sistemasi va sezgi organlari ancha past taraqqiy etgan.

Jinsiy sistemasi germafrodit. Juda ham serpusht. Hayot sikli xo’jayin almashtirish bilan o’tadi. Tasmasimon chuvalchanglarning barchasi biogelmintlardir, ya’ni rivojlanishi va bir bosqichdan navbatdagi bosqichga o’tishi faqat xo’jayinlari tanasida sodir bo’ladi.