N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili


YQX qurilmalarining asosiy qismlari



Download 4,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet71/106
Sana13.07.2022
Hajmi4,68 Mb.
#793361
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   106
Bog'liq
Neft vf gaz mahsulotlarininu fizik-kimyoviy tahlili. Fozilov S.F, Mavlonov B.A va boshqalar

YQX qurilmalarining asosiy qismlari. 
Y upqa qatlam da xrom ato- 
grafiyalash bir necha variantda am alga oshiriladi. B irinchidan, sorbent 
qatlam i plastinka yuzasiga m ustahk am lanm ag an yoki m ustahkam
o ‘rnatilgan b o ‘lishi m um kin. M u stahkam lanm aganda kukun holidagi 
sorbentni plastinka yuzasiga yupqa bir tekis qatlam qilib joylashtiriladi. 
Ikkinchi holda sorbent o ld in d an biror qovushtiruvchi m odda bilan 
aralashtiriladi, so'ng ra pasta holida plastinka yuzasiga bir tekis qatlam
qilib surkaladi. Q ovushtiruvchi m o d da sifatida tibbiyot gipsi, toza- 
langan kraxm al va bo shqalar ishlatiladi. M ustahkam langan adsorbent 
qatlam li plastinkalar kam erada h a r q anday h o latd a (tik holatda ham ) 
o'rn atilish i m um kin.
Sorbentga asos bo'lad ig an plastinkalar sifatida, k o 'p in c h a shisha, 
alum iniy zarqog'oz yoki poliefir plyonka ishlatiladi. Y Q H da ishla- 
tiluvchi h a r qanday erituvchilar, reagentlar ta ’siriga chidam lihgi tufayli 
shishadan yasalgan plastinkalar universal hisoblanadi. A lum iniy va 
plastm assadan yasalgan plastinkalar egiluvchan bo 'lgan i sababli ularni 
turli shakllarga kiritish m um kin. Poliefir plyonkalar 320 n m gacha 
b o 'lg a n u ltra b in a fsh a n u rla rn i yaxshi o 'tk a z a d i, d em ak , u la rd a
d o g 'lam i bevosita qatlam ning o 'z id a fotom etrlash m um kin.
Silikagelning yupqa qatlam i bilan qoplangan va u bilan kimyoviy 
b og 'lanishlar orqali b og 'lan g an shisha plastinkalar ishlab chiqadladi. 
Buning u c h u n plastinka yuzasiga sepilgan silikagel yuqori haroratd a 
kuydiriladi. Bunday plastinkalam i sorbent (silikagel) qatlamini alm ash- 
tirm ay turib k o 'p m arta ishlatish m um kin. B unda plastinka h a r gal 
ishlatilgandan keyin erituvchilar yoki xrom at kislota bilan yuviladi, 
so 'ng ra suv bilan chayiladi.
E rituvchi h am qatlam bo'ylab turlich a harakati an ishi m um kin. 
K o 'ta rilib boruvchi x rom atografiyada erituvchi pastdan yuqoriga
116


ko ‘tariladi, uning bu nday harakatiga kapillar kuchlar sabab bodadi. 
A ralashm aning kom ponentlari esa adsorbent qatlam ida dogdar holida 
qoladi.
Pastga tushuvchi xrom atografiyada erituvchi qatlam b o ‘ylab yuqo- 
rid an pastga kapillar va gravitatsiya kuchlari evaziga harakatlanadi.
G orizontal xrom atografiyada erituvchi doira b o ‘ylab erkin bug‘- 
lanadi. D o ira xrom atografiyasida gorizontal o ‘rnatilgan plastinkaning 
m arkaziga tekshiriluvchi aralashm adan tom iziladi va uzluksiz erituvchi 
berib turiladi. B unda erituvchi kapillar kuch lar ta ’sirida plastinka 
m arkazidan chetlari to m o n radial yodialishda harakatlanadi, aralash­
m aning k o m po nentlari q atlam da k onsentrik halqalar shaklida joyla- 
shadi.
Xromatografiyalash jarayonida erituvchining, sorbentning tarldbini 
yoki tajriba sharoitini o ‘zgartirish m um kin. Agar bu o ‘zgartirishlar 
bosqich bilan am alga oshirilsa, bu 
bosqichli xromatografiya
deyiladi. 
A gar o ‘zgartishlar uzluksiz davom etsa, 
gradiyentli xromatografiya
deb yuritiladi.
YQX usulida m oddalar aralashm asini tarkibiy qism larga yaxshi 
ajratishning m u h im om illaridan biri sorbentni to ‘g ‘ri tanlashdir. U 
adsorbent, ionit, suyuq fazani tashuvchi, m olekular elak va boshqa 
vazifani bajarishi m um kin. Y Q X ning adsorbsion variantida o d atd a 
alum iniy oksid, kraxm al, yaxshilab m aydalangan selluloza va adsorb­
sion xossasi kuchli b o ‘lgan boshqa m o d dalar ishlatiladi.
G idrofil va liofil m o d dalar aralashm alarini yupqa qatlam da ajra­
tish n i poliam id sorbentlarda olib borish yaxshi natijalar beradi. U lar 
organik polim erlar b o ‘lib, zanjir u ch id a am in va karboksil guruhlari 
b o ‘ladi, ana shular nitrillarni adsorbilaydi, n itrobirikm alar aldegid- 
lam ing adsorbilanishiga sabab b o ‘ladi. Z anjir u ch ida karboksil guruhlar 
b o ‘lsa, p o lia m id la r k a tio n a lm a sh ish x o ssala rin i, a m in o g u ru h la r 
b o ‘lganda anionalm ashinish xossalarini n am oyon qiladi.
Y Q X da sefadekslar — tikilgan d ekstranlar asosidagi ionitlar ham
ishlatiladi. B ular dietilam inoetilsulfoetil, karboksim etil va fosfoetil- 
sefadekslardir. Bu birikm alar m olekular elektr xususiyatiga h am ega. 
Shuning uch u n m olekular massalari 30000 gacha b o ‘lgan oksid va 
p eptid lar aralashm alarini ajratishda sefadekslar ishlatiladi.
Erituvchilar. M o d d alar aralashm asini ajratish va tahlil qilishda 
yaxshi natijalarga erishish uch un erituvchini tanlash ham aham iyatga 
ega. Bu ish birinchi galda aralashm ani tarkibiy qism larga ajratishni
117
Г


ta ’m inlovchi adsorbent tabiatiga va tahlil qilinayotgan birikm alarning 
xossalariga bog'liq. Y Q X da erituvchi tanlash ham kolonkali xrom a- 
tografiyadagi singari prinsiplarga asoslangan.

Download 4,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish