N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

5 .6 - § . Suyuqlik-adsorbsion xrom atografik tahlil usuli
S u yuqlik-adsorbsion xrom atografiya ishlatiladigan asboblariga 
qarab ikki usulda: kolonkali va yupqa qatlam li usulda olib boriladi. 
U la r ayrim xususiyatlari bilan b ir-b irid an keskin farqlanadi.
Suyuqlik xrom atografiyasi gaz xrom atografiyasidagi kabi prinsip- 
larga asoslangan b o ‘lib, b u n d a tashuvchi gaz o ‘rniga kolonkadagi 
q o ‘zg‘alm as faza bilan aralashm aydigan suyuqlik oqim id an foyda­
laniladi. X rom atografik kolonkadagi suyuq tashuvchi oqim iga tekshi- 
riluvchi m aterial nam unasi kiritilganda m oddalarning q o ‘zg‘alm as 
va h arakatch an fazalar orasida qayta taqsim lanishi sodir b o ‘ladi va 
aralashm a alohida birikm alarga ajraladi. D etek to rd a alohida m o d da- 
larga tegishli c h o ‘qqilar qayd etiladi. Suyuqlik xrom atografiyasi am al- 
da m oddalarning biror erituvchida eriydigan h a r qanday aralashm a- 
larini tahlil qilishga im kon beradi.
109

---

Suyuqlik xrom atografiyasida ishlatiladigan asboblarning tuzilishi 
b o ‘yicha bir necha o ‘ziga xos xususiyatiari bodadi. X rom atografik 
kolonka oqim ga katta qarshilik ko ‘rsatishi tufayli suyuqlik tashuvchini 
xrom atografga m adum bosim ostida kiritish kerak. Shuning uchun 
suyuqlik kolonkaga porshenli nasos yoki gaz bosim i ostida ishlovchi 
m em branali m oslam alar yordam ida kiritiladi. G az va suyuqlikni ajratib 
turuvchi m em brana (to ‘siq) gazning suyuqlikda erishining oldini 
olishda ishlatiladi. N a m u n a n i kiritish u c h u n ikki yodli j o ‘m rak yoki 
m ikroshprislardan foydalaniladi. K olonkalarning diam etri kichik (
2
— 
6
m m ) va uzunligi 1 m etrgacha bodadi. U lar shishadan, zanglam ay- 
digan po d at va teflondan yasaladi. Suyuqlik-qattiq m odda x ro m a to ­
grafiyasida adsorbentlar sifatida alum iniy oksid, faollantirilgan ko‘mir, 
kapron, kizelgur va b oshqalar ishlatiladi.
Suyuqlik-suyuqlik xrom atografiyasida suyuq fazani tashuvchilar 
gaz xromatografiyasidagi tashuvchilar singari bodadi. B unda q o ‘z- 
g ‘alm as faza harakatchan fazaga aralashm asligi kerak. U kolonkaga 
uchuvchan erituvchidagi eritm a tarzida kiritiladi va erituvchi azot 
gazi oqim i yuborilganda bugdanib chiqib ketadi. H arakatchan fazani 
kolonkaga kiritib, tashuvchi qatlam larining h a r xilligini y o ‘qotish 
uchun kolonkadan o ‘tkaziladi.