N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili


Г V BO B. XR O M A TO G R A FIK TA H L IL U SU L L A R I



Download 4,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/106
Sana13.07.2022
Hajmi4,68 Mb.
#793361
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   106
Bog'liq
Neft vf gaz mahsulotlarininu fizik-kimyoviy tahlili. Fozilov S.F, Mavlonov B.A va boshqalar

Г


V BO B.
XR O M A TO G R A FIK TA H L IL U SU L L A R I
5 .1 - § . Xrom atografik tahlil usulining nazariy asoslari
N eft va gaz m ahsulotlaridan olingan kimyoviy birikm alarni ajra- 
tish, ularni tahlil qilish va xossalarini tekshirishning kimyoviy, fizik 
va fizik-kim yoviy usullari orasida xrom atografik tahlil usuli m uhim
o ‘rinni egallaydi.
X rom atografik tahlil usuli soddaligi, samaradorligi, tanlovchanligi, 
tezkorligi, shuningdek, u n i boshqa fizik-kim yoviy usullar bilan birga- 
likda avtom atlashtirish m um kinligi tufayli keng tarqalgan.
X rom atografiya usullarining o ‘ziga xos xususiyati ularning un i- 
versalligida b o d ib , turli konsentratsiyalarda olingan anorg anik va 
organik qattiq, suyuq h am d a gazsim on m oddalarni ajratish va a n iq ­
lashga im kon beradi. Bu usullarning yana bir m uhim tom oni shundaki, 
u lar yordam ida xossalari bir-biriga yaqin bo dgan birikm alarni to d a
va oson ajratish m um kin.
X rom atografiya tekshiriluvchi obyektlarni sifat va m iqdoriy tahlil 
q ilish g a, m o d d a la rn in g fiz ik -k im y o v iy x o ssala rin i o ‘rg an ish g a, 
texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtom atik boshqarishga im kon 
beradi. H ozirda xromatografiya atrof-m uhitni nazorat qilishning asosiy 
usullaridan biri bodib qoldi.
Xrom atografiyaga rus olim i M .S. Svetning tadqiqotlari va uning 
1903-y ild a bosib c h iq a rilg a n «A dsorbsion h o d isa la rn in g yang i 
kategoriyasi va ularning biokim yoviy tah lild a qodlanilishi» nom li 
m aqolasi asos soldi.
M o ddalarni xrom atografik ajratish usullari 
sorbsiya
jarayonlariga 
asoslangan. Bu yerda sorbsiya deganda gaz, bug
1
yoki erigan m o d d a ­
larning qattiq yoki suyuq yutuvchilarga (sorbentlar) yutilishi tu sh u ­
niladi. Teskari jarayon 
desorbsiya
deyiladi. Sorbsiya tushunchasi um u - 
miy b o d ib , u 
adsorbsiya
(fazaning sirtiga yutilish) va 
absorbsiya
(fazaning hajm iga yutilish)dan iborat.
Sorbsiyani statik va dinam ik sharoitda am alga oshirish m um kin. 
Statik sorbsiya ikkala fazaning nisbiy harakatsiz holatida ro ‘y beruvchi


aralashm aning alohida ko m p o n en tlari b o ‘ladi. U lam i biror idishga 
yig‘ish va m os keluvchi usullar bilan tekshirish m um kin.
H a r qanday sorbsiya jarayonining o ‘ziga xos taqsim lanish konstan- 
tasi 
(Kms)
b o ‘ladi. Bu k o nstanta m a ’lum b ir shakldagi m oddaning 
q o ‘zg‘almas fazadagi m uvozanat konsentratsiyasi (C,) ning m oddaning 
h arakatch an fazadagi konsentratsiyasi ( C2)ga nisbatidan iborat:
-^taqs = Q / Q ­
X rom atografiyada aniqlanuvchi m od d a ikkala fazada h a m b o ‘lishi 
m um kin. Bu holda taqsim lanish koeffitsiyenti 
KD
aniqlanuvchi m odda 
A ning m uvozanat h o latid a fazalar orasida taqsim lanishini belgilaydi 
va quyidagi koeffitsiyentdan foydalaniladi:
^ I )
q o ‘zg ‘ . / ^ - 'A h a r >
bunda: CAqn,zg. va CAhar turli shakllardagi A m oddaning tegishlicha 
q o ‘zg‘almas va harakatchan fazalardagi um um iy tahliliy konsentratsiyasi. 
Taqsim lanish koeffitsiyenti aniqlanuvchi m odda tabiatiga, q o ‘zg‘almas 
va h arak atch an fazalar tabiatiga, h aroratga, p H ga, suyuqlik xrom a- 
tografiyasida esa eritm aning konsentratsiyasi va ion kuchiga bog‘liq 
b o ‘ladi.
Ayni m o d d a zonasining harakatlanish (siljish) tezligi taqsim lanish 
koeffitsiyenti 
K D
ga teskari m u tan osibd ir. 
K D
ning qiym ati katta 
bofiganda m o ddaning k o ‘proq qism i harakatsiz fazada b o ‘lib, ju d a
sekin siljiydi. K D kichik bofiganida m o d d a kolo n ka b o ‘ylab harak at­
c h a n faza bilan birga tez harakatlanadi. 
K D
qiym ati tu rlich a b o ‘lgan 
h a r qanday ikkita m o d d a turli tezlik bilan harakatlanadi va bu xro­
m atografik ajratish usulining asosiy om ili hisoblanadi-.

Download 4,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish