N. B. Dilmurodov

Eshitish suyakchalari 
– 
ossicula auditus
to‘rtta suyakcha bo‘lib, tovushni 
tashqi quloqdan ichki quloqqa o‘tkazish uchun xizmat qiladi. 
Bolg‘acha 
– 
malleus 
ning boshi, bo‘yin va dastagi bor. Boshi yuqoriga 
joylashib, sandon bilan qo‘shiladi. Dastasi esa nog‘ora parda bilan pay va 
muskullar orqali birlashadi. 
Sandon 
– 
incus 
ning tanasi va ikkita oyoqchasi bo‘lib, qisqa oyoqchasi pay 
orqali nog‘ora bo‘shlig‘i devoriga, uzun oyoqchasi uzangiga birlashadi. 
Yasmiqsimon suyak 
– 
os.lenticulare
kichik suyakcha bo‘lib, sandon va 
uzangi suyagi o‘rtasida joylashadi. 
Uzangi 
– 
stapes 
ning boshi va ikkita oyoqchasi bor. Boshi yasmiq suyagiga, 
oyoqchalari esa dahliz darchasiga birlashadi. Uzangi bo‘yniga muskul – 
m.stapedus
birlashgan, u uzangini tortib, tovush kuchini susaytiradi. 
Eshitish naychasi 
– 
tuba auditiva (Eustachii)
o‘rta quloq va halqum 
o‘rtasida joylashadi. U doim nog‘ora bo‘shlig‘i ichidagi havo bosimini 
tenglashtirib turadi. Qoramol va cho‘chqalarning nog‘ora bo‘shlig‘i uncha keng 
emas, eshitish suyakchalari qisqaroq. Otlarda bo‘shliq keng, eshitish yo‘li suyak va 
tog‘ay qismlardan iborat bo‘lib, havo xaltachasi bilan qo‘shiladi. 
Havo xaltachasi 
– 
diverticulum tubae auditiva
bir tuyoqlilarda bo‘lib, 
eshitish naychasining shilimshiq pardasi bo‘rtishi natijasida hosil bo‘ladi. U 
halqum, hiqildoq va bosh suyagi asosi o‘rtasida, so‘lak bezi va qanotsimon muskul 
ostida joylashadi. 
Ichki quloq 
– 
auris interna
eshitish organlarining eng muhim va murakkab 
qismidir. Bu suyak labirint va parda labirintdan iborat bo‘lib, parda labirint 
funksiyasi jihatdan ichki quloqning asosiy qismidir. Suyak labirint bilan parda 
labirint morfologik jihatdan bir-biriga o‘xshash bo‘ladi. 
Suyak labirint
 
– 
labyrinthus auris osseus
quloq suyagining qoyali qismida 
joylashadi. U uch qismdan iborat bo‘ladi: dahlizi – markaziy o‘rinda turadi, 
chig‘anoq dahlizining oldingi pastki tomonida, yarim doira kanallar esa yuqori 
orqa qismida joylashadi. 
Dahliz
 
– 
vestibulum 
sharsimon bo‘shliq, diametri 5 mm gacha bo‘ladi. Ichki 
devorida eshitish nervi o‘tishi uchun teshikcha, yon tomonida dahliz darchasi – 
fenestra vestibuli
uzangicha bilan yopiq, orqa tomonda to‘rtta teshik bo‘lib, 
ulardan uchtasi yarim doira kanallari teshigidir. Oldingi tomondan chig‘anoqning 

---

kanali boshlanadi, undan pastroqda dahliz suv yo‘li – 
aquaeductus vestibuli
bo‘lib, 
u qoya suyagining ichki tomoniga o‘tadi. 
Yarim doira kanallar
 
– 
canalis semicircularis
uchta bo‘lib, yon tomondagisi 
gorizontal, yuqorigisi sagittal va orqa tomondagisi segmental holda joylashadi. Har 
bir kanalning ikkita oyoqchasi yoki dahlizga ochilish yo‘li bor. Yarim doira 
kanallar muvozanat saqlash vazifasini bajaradi. 
Suyak chig‘anoq
 
– 
cochleae 
spiral shaklda bo‘ladi. Uning o‘qi – modiolus 
va spiral kanali – 
canalis cochllaris
bo‘lib, o‘qning asosi ichki eshitish yo‘liga 
qaragan, uchi – 
cupula cochleae
yon tomonga, nog‘ora bo‘shlig‘iga qaragan 
bo‘ladi. Chig‘anoq uchida spiral plastinka – 
lamina spiralis cochlaea
bo‘lib, u 
gumbaz tagida ilmoq shaklida tugaydi. Spiral plastinkaning asosida spiral-
chig‘anoq gangliylari – 
gn.spirale cochleae
bo‘ladi. Chig‘anoqning spiral kanalini 
spiral plastinka ikkiga bo‘ladi; dahliz narvoni – 
scala vestibuli 
dahlizdan 
boshlanadi; nog‘ora narvoni – 
scala tympani
yumaloq darcha – 
fenestra rotunda
dan boshlanadi. Unga yaqin joydan chig‘anoq suv yo‘li – 
aquaeductus cochlea
boshlanib, u ham qoya suyagining ichki yuzasiga boradi. Har ikkala narvon 
gumbaz tagida bir-biri bilan birlashadi. 
Parda labirint
 
– 
labyrinthus membranaceus auris
suyak labirintining ichida 
turadi, undan ko‘ra kichikroq bo‘ladi. U oval xaltachadan iborat bo‘lib, ichida 
uchta pardali yarim doira kanal bor. Yumaloq xaltacha pardali chig‘anoq kanalidan 
iborat. Parda labirint bilan suyak labirint o‘rtasida bo‘shliq bo‘lib, u perilimfa - 
perilympha
suyuqligi bilan to‘lgan, ularning devorlari yassi – to‘qima bilan 
qoplangan. Parda labirintining shakli xuddi suyak labirintga o‘xshash bo‘ladi. 
Parda labirint o‘zaro tutashuvchi bo‘shliqlar va kanallarning murakkab tizimidir. 
Bu bo‘shliq va kanallarning ichida tiniq suyuqlik – 
endolympha 
– endolimfa bor. 
Endolimfa yo‘li
 
– 
ductus endolymphaticus
yo‘g‘onroq oyoqchasi bilan 
yumaloq xaltachaga, nozikroq oyoqchasi bilan oval xaltachaga birlashadi. U quloq 
suyagining miya yuzasidagi suv yo‘li dahlizi orqali chiqib, xaltacha – 
saccus 
endolymphaticus
shaklida, uzunligi 1 sm, eni 2 mm bo‘lib kengayadi. Bu xaltacha 
miya qattiq pardasining har ikkala varag‘i orasida joylashadi. Parda labirint suyak 
labirintdan perilimfa bo‘shlig‘i orqali ajralib, subaraxnoidal bo‘shliq bilan 
chig‘anoq va dahliz suv yo‘llari orqali birlashadi. Perilimfa suv yo‘li bo‘shlig‘i 
perilimfa suyuqligi bilan to‘lgan bo‘ladi. 
NAZORAT UCHUN TOPSHIRIQ VA SAVOLLAR 
- 
eshitish organlarining anatomik qismlarga bo‘linishini ayting; 
- tashqi quloqning tuzilishini ayting; 
- o‘rta quloqni tuzilishini ayting; 

---

- ichki quloqning tuzilishini ayting.