N. B. Dilmurodov

 
Tananing asosiy vena tomirlari 
Darsning maqsadi: 
tanadagi asosiy vena tomirlari, oldingi kovak vena va 
orqa kovak venalarini hosil bo‘lishi, toq vena, jigarning qopka venasi va sut 
venasining topografiyasini o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar:
rasm, jadval, slaydalar, ho‘l va quruq preparatlar, 
hayvon gavdasi. 
Organizmga tarqalgan kapillyarlar to‘qimalarda moddalar almashinuvi 
jarayonini amalga oshirib, so‘ngra qon vena kapillyarlariga o‘tadi va yurak 
tomonga qaytadi. Qon organizmda oldingi va orqa kovak vena tomirlari bo‘ylab 
qaytib, yurakning o‘ng bo‘lmachasiga quyiladi. 
Oldingi kovak vena
– 
vena cava cranialis
oldingi oyoq, bo‘yin va ko‘krak 
qafasidan qon oladi. Ular umumiy bo‘yinturuq vena – 
v.jugularis communis
ni 
hosil qiladi. O‘ng va chap bo‘yinturuq venalarning har biriga elkaning teri osti 
venasi va oldingi oyoqlarning yuza magistralidan elkaning teri osti venasi 
– 
v.sephalica humeri
qo‘shiladi. Bo‘yinturuq vena o‘z navbatida ichki va tashqi 
venalarga bo‘linadi. Tashqi venaga bir qancha venalar kelib qo‘shiladi. 
Jag‘ning tashqi venasi
 – v.maxillaris externa
ichki venaga nisbatan nozikroq 
bo‘lib, unga yuzning umumiy venasi – 
v. facialis communis, 
til osti venasi – 
v.sublingualis,
iyak osti venasi – 
v.mentalis,
til venasi – 
v.lingualis,
jag‘ osti bezi 
venasi – 
v.glandulae submaxillaris
va bir nechta muskullar venasi kelib qo‘shiladi. 
Yuzning umumiy venasi
 
– 
v.facialis communis
yuz arteriyasining 
oldirog‘ida joylashib, unga umumiy lab venalari – 
v.labialis communis,
lunj 
venalar chigali – 
plexus venosus buccalis
quyiladi.

---

Yuzning yuza venasi – 
v.facialis superficialis
ga ko‘z atrofi venasi, burun 
usti venasi – 
v.dorsalis nasi,
burunning yon tomon venasi – 
v.lateralis nasi
kabilar 
quyiladi. 
Yuzning chuqur venasi
 – v.facialis
profunda
burun bo‘shlig‘i, qattiq tanglay, 
ko‘z atrofi va bosh miyadan qon oladi. Chuqur vena tanglay-ponasimon 
chuquridan boshlanib, quyidagi venalarni hosil qiladi: tanglayning katta venasi – 
v.palatine major
– qattiq tanglayning shilimshiq pardasi ostidagi to‘rdan qon 
yig‘adi; tanglay-ponasimon venasi – 
v.sphenopalatina
– burun to‘sig‘i va burun 
chig‘anog‘idan qon yig‘adi; ko‘z venasi – 
v.opthalmica
– bosh miya pardasi, ko‘z 
soqqasi, to‘ri, muskullari va ko‘z yoshi bezlaridan qon yig‘adi. 
Jag‘ning ichki venasi
 
– 
v.maxillaris interna
tashqi venaga qaraganda 
birmuncha yo‘g‘on, lunj venasidan boshlanadi va quloq orqasi so‘lak bezining 
ustidan o‘tib, bo‘yinturuq venaga qo‘shiladi. Unga chakka, yuz, yuzning 
ko‘ndalang, quloq, katta chaynovchi muskuli, chakkaning chuqur, til, pastki jag‘, 
qalqonsimon bez, bosh, ensa venalari kelib qo‘shiladi. 
Lunj venasi – 
v.buccinatoria
qanotsimon muskul ostida joylashib, ampula 
shaklida kengaygan holda bo‘ladi. 
Chakkaning yuza venasi
 
– 
v.temporalis superficialis
chakka qismidan, 
yuzning ko‘ndalang venasi – 
v.transversa faciei,
miyaning yuqorigi venasi – 
v.cerebra dorsalis 
miyaning yuqori qismidan boshlanadi. 
Ensa-bosh venasi
 
– 
v.craniooccipitalis
ga ensa venasi va miyaning pastki 
venalari kelib qo‘shiladi. Qalqonsimon vena – 
v.thyreoidea
ga qalqonsimon bez, 
hiqildoq va halqum venalari kelib qo‘shiladi. 
Hayvonlardagi 
farq 
qiluvchi 
xususiyatlari.
Kavsh 
qaytaruvchi 
hayvonlarning oldingi kovak venasi ichki va tashqi bo‘yinturuq venalardan va 
qo‘ltiq osti venasidan hosil bo‘lib, unga to‘shning ichki va tashqi venalari, umurtqa 
va bo‘yin-qovurg‘a venalari ham kelib qo‘shiladi. Bu VII qovurg‘alar ro‘parasida 
sut qudug‘ini hosil qiladi. Cho‘chqalarning oldingi kovak venasi ham kavsh 
qaytaruvchilarnikiga o‘xshash bo‘ladi. 

---