Yoqubova diyorabonuning shaxs psixologiyasi. Iqtidorli bolalar psixologiyasi fanidan

FARG’ONA DAVLAT UNEVERSITETI

PEDOGOGIKA PSIXOLOGIYA FAKULTETI

PEDOGOGIKA PSIXOLOGIYA YO’NALISHI

19.22 GURUH TALABASI

YOQUBOVA DIYORABONUNING

SHAXS PSIXOLOGIYASI.IQTIDORLI BOLALAR

PSIXOLOGIYASI FANIDAN

MUSTAQIL ISHI

MAVZU;ONGSIZLIK Z.FREYD bo’yicha insoniy mavjudlikning asosi sifatida

REJA 1.Z.FREYD hayoti

2 Z.FREYDNING PSIXOANALITIK TA’LIMOTI

3. Z.FREYD bo’yicha insoniy mavjudlikning asosi 4.xulosa

Zigmund Freyd 1856-vili 6 mayda Chexoslovakiyaning Prshibor (u paytdagi

Freyburg) degan kichik bir shahrida dunyoga keladi. 1860-yili Freydlar oilasi

Venaga ко’chib o’tishadi va Z. Freyd umrining oxirigacha Avstriyada yashab ijod

qiladi. Fizika, biologiya, tarix va falsafaga o’ch bo’lgan Z. Freyd doimo tabiatda

bo’ladigan hodisalaming o’zini o’rganibgina qolmasdan, ulaming sabablarini

izlagan. Z. Freyd umrining oxirigacha determinist bo’lib qoldi, ya’ni ruhiy-asabiy

bo’zilishlaming sababini, asl mohiyatini izladi. Z. Freyd awaliga mashhur olim Ernst

Bryukkning qo’l ostida fiziologiya sirlarini o’rgandi. U ilmiy ish bilan shug’ullanib,

orqa miya ftziologiyasini o’rgana boshlaydi. Lekin Freyd ko’p bolali oilada tavallud

topganligi uchun moddiy tomondan juda qiynalib qoladi va ilmiy ishni tashlab,

amaliy nevrologiya sohasida ishlab, har kuni 8-10 soatlab bemorlami qabul qiladi.

Tibbiy amaliyotda olgan tajribalarini ilmiy tomondan o’rganib, tez orada mashhur

nevropatolog vrach bo’lib nom chiqaradi. O’sha paytlari bemorlami davolashdagi

fizioterapevtik usullami Z. Freyd ham ko’p qo’llagan va biroq keyinchalik bu usullar

uni qoniqtirmagan. U gipnoz bilan qiziqib, uni Iosif Breyer va J. Sharkolardan

o’rganib, bemorlami davolashda keng tadbiq qiladi. Bolalar/ serebral falaji,

afaziyalar bilan qiziqib, bir nechta maqolalar ham chop qildiradi

1861-yili motor nutq markazini kashf qilgan P. Brok nutq bo’zilishini

«afemiya» deb atagandi. Z Freyd motor afaziya haqida so’z yurita tunb,

«Transkortikal motor afaziyada bemoming gapira olmaslik sababi, Brok markazi

funksional faoliyatinmg pasayishidir», degan edi.

Z. Freyd fanda yangi yo nalish, ya’ni psixoanalizni yaratadi. U mhiyasabiy

bo’zilishlaming kelib chiqishi bilan qiziqdi, isterik simptomlaming sabablan va

sirlarini o’rgandi, ulami ruhiv ta’sir qilish vo li bilan davolav boshladi Ongsizlik

haqida ta’limotni yaratdi.

Seksual hayotning ruhiy faoliyat bilan uzviy bog’liqligini o’rgandi. Z. Freyd fan olamida mard olimlardan bin edi. Agar uning dunyoqarashiga zid

va isbotlangan yangi dalillar paydo bo’lsa, ulami o’ziga xos mardlik bilan qabul

qilardi. Masalan, isteriyalami faqat seksual bo’zilishlar nuqtai nazaridan tushuntirib

bergan Z. Freyd birinchi jahon urushida juda ko’p askarlar orasida isterik

simptomlami kuzatgan, urushdan qaytgandan so’ng esa ularda isteriya belgilari yo’q

bo’lib ketgan. Bu holatni kuzatgan Freyd panseksualizm g’oyasidan chekindi. Shuni

ta’kidlash lozimki, mashhur fiziolog I P. Pavlovning eksperimental nevrozlar

kansepsiyasini yaratish g’oyasiga Z. Freydning shu sohaga taalluqli maqolasi ham

turtki bo’lgan.

Z. Freyd isterik nevrozlaming kelib chiqishida I.P. Pavlovning tormozlanish va

qo’zg’alish jarayonlari haqidagi ta’limotini yuqori baholagan. Sobiq sho’ro tuzumi

davrida bu ikkala buyuk olimning ishlari bir-biriga qarama- qarshi qo’yilib, mashhur

psixoanalitik Z. Freyd asossiz qoralab kelindi. Ammo uning inson psixologiyasini

o’rganishda qilgan olamshumul ishlari butun dunyoda tan olingan edi.

Z.Freyd bo'yicha psixikaning to'zilishi

Z. Freyd katta bir maktab yaratdi va buning natijasida fanda freyd izm

yo’nalishi paydo bo’ldi. Bu haqda kitobning «ongsizlik» qismida batafsil ma’lumot

beramiz. Uning dastlabki safdoshlari va shogirdlari A. Adler va K.G. Yunglar

nevrozlaming kelib chiqishiga oid o’z nazariyalarini ilgari surishdi. A. Adler fanda

individualpsixologiya g’oyasini ko’tarib chiqqan bo’lsa, K.G. Yung ote e’tiborini

analitikpsixologiyaga qaratdi.

Z. Freyd yaratgan psixonaliz to’g’risidagi nazariya inson ruhini bir muz tog’iga

qiyoslaydiki, go’yo uning ustki, ya’ni oltidan bir qismi ong bo’lsa, suv ostida

ko’rinmay yotgan oltidan besh qismi ong ostidagi jamyonlardir, ya’ni ongsizlikdir.

Psixoanaliz fani o’z oldiga ongdan yashirinib yotgan chuqur psixologik

jarayonlaming sir-asrorini ochishni maqsad qilib qo’vadi va shu yo’l bilan nevrozni

keltirib chiqaruvchi omillami o’rganadi. Z.Freyd «yashirinib» yotgan psixologik

jarayonlami ongsiz jarayonlar deb atadi. Rus psixologlari bu holatni turli atamalar

bilan ta’riflashadi: «bessoznatelnoye» (ongsizlik), «podsoznatelnoye» (ongostlilik), «podsoznaniye» (ong osti). Ba’zi o’zbek psixologlari «ongostlilik» degan atamani

ma’qul ko’rishadi. Shunday qilib, hanuzgacha fanda katta shovshuvlarga sabab

bo’lib kelayotgan va mohiyati to’laligacha o’rganilmagan ushbu noaniq psixologik

jarayonlaming atamasi ham noaniq fc^o’lib qolmoqda. Ulaming ma’nosini

o’zgartirmagan holda biz «ongsizlik» atamasini ma’qul topdik va darslikda ushbu

atamadan foydalanamiz.

Ongsizlik bu shunday holatki, bunda odam ixtivorsiz tarzda, o’zi bilmasdan

yoki anglamasdan turli xatti-harakatlami amalga oshiradi. Bu xatti-harakatlar o’z-

o’zidan kundalik havotda, uyquda, ya’ni tush ko’ravotganda yoki gipnotik holatlarda

kuzatilib turadi. Ongsizlik, tabiiyki, ongga bog'liq bo’lmagan holat.

Z. Freydning ta’biri bilan avtganda, ongdan siqib chiqarilgan odamning tabiiy

instinktlari ong ostida joy topadi. Ongsizlik tug’ma xususiyat bo’lib, insonning

barcha xatti-harakatlarini belgilab beradi.

Ongsizlikni Z. Freydning psixoanaliz haqidagi ta’limoti o’rganadi. Psixoanaliz

ta’limotining yaratiUshiga, asosan, bolalar psixologiyasi, nevrozlar klinikasi va

psixoterapiya usullari turtki bo’lgan. Psixoanaliz o’rganadigan asosiy

yo’nalishlardan bin shaxsning jinsiy rivojlanishidir. Z. Freyd nevrozlaming kelib

chiqishini o’zi yaratgan psixoseksual nazariyaga asoslanib tushuntirib berdi.

Z. Freyd o’z kuzatuvlariga asoslanib, odam shaxsi va ruhiyatining yangi bir

modelini yaratdi. Unga asosan, bir-biriga uzviy bog’liq bo’lgan 3 ta psixologik

to’zilma mayjud. Bular id, ego va super-ego «И» — bu instinktlar. U ongdan xolis.

«Ego» — bu Men. Uning ongi bor. «Superego», ya’ni Super-men — bu odamni

o’rab turgan muhit, jamiyat. U odamning xulq-atvorini «tepadan» nazorat qilib

turadi. Bu tushunchalaming har biriga ta’rif berib chiqamiz.

Id yoki instinktlar. Z. Freydning fikricha, evolyusiyaning dastlabki bosqichida

odamda o’z-o’zini saqlash, ya’ni ovqat izlash instinkti odamning xulq-atvorini

belgilab bergan. shu bilan parallel holda yoki biroz so’ng bu funksiyani ko’payish

instinkti, ya’ni seksual instinkt bajara boshlagan. Bu instinktlar «id» ning o’zginasidir. «Id» ongda aks etmaydi, u ong ostida joylashgan, to’g’rirog’i, ong

ostiga tiqishtirilgan. «Id» qoniqish prinsiplariga asoslanib faoliyat ko’rsatadi. Bu

yerda jinsiy qoniqish alohida o’rin to’tadi. Z.

Freyd jinsiy mayl tushunchasini bag’oyat kengaytirib yuboradi. Ya’ni Z. Freyd

ta'limoti bo’yicha jinsiy mayl odamning xatti-harakatini tug’ilganidan buyon

boshqarib keladi. Z.Freyd qondirilmagan his-tuyg’u yoki maylning ruhiy quwati ong

ostida to’planib boradi va o’z ifodasini topishga urinadi, deb fikr yurgizadi.

Mayllar ichida u libidoni asosiy o'ringa qo’ygan

«Id» doimo «men» va «super-men» bilan murosasiz jang olib boradi, chunki

ular «id» ni doimo nazorat qilishga intiladi. «Id» kuchli energiyaga ega bo’lsa-da,

«men» uni ong ostidan so’zib chiqishiga yo’l qo’ymaydi. Shuning uchun ham «id»

tajovuzkordir.

«Men» nazoratni to’la qo’lga olgunga qadar instinktlar go’yoki odamning

hayot tarzini, ya’ni xulq-atvorini belgilab bergan. «Men»ning rivojlanishi odamning

hayot tarzini o’zgartinb yubordi va uning xulqatvorini nazorat ostiga oldi. Shunga

qaramasdan, psixoanalitiklar «id» ga odamning hayot tarzini belgilab beruvchi

asosiy manba sifatida qarashadi.

«Id» o’zgarmas, «теп» esa rivojlanib boradi. Odam boshqa jonzotlardan aql-

zakovatning, ya’ni ongning borligi bilan farq qiladi. Demak, ong «теп» demakdir.

Agar odam faqat «id» ga bo’ysunib yashaganida edi, uning hayot tarn

hayvonlamikiga o’xshab qolardi. Vaholanki, odam faoliyati ongli jarayondir va u

o’z xatti-harakatlarida ham, asosan ongga tayanadi.

Psixoanalitiklar odamni, aniqrog’i uning ruhini, tirik hujayraga o’xshatishadi.

Bunda hujayraning tashqi pardasi «теп» bo’lsa, uning ichki tarkibi «id» dir.

Hujayraning ichida moddalar almashinuvi natijasida katta energiya to’planadi va

kuchli energiyaga ega bo’lgan «id» tashqariga yorib chiqqisi keladi. Bunga esa

hujayraning tashqi pardasi, ya’ni «теп» yo’l qo’vmaydi. Xo’sh unda «Super-men»

nima? Ma’lumki, hujayralar to’plami to’qimani, to’qimalar a’zolami, a'zolar esa organizmni tashkil qiladi. Demak, «Super-men» - barcha «men»laming

yig’indisidir. Hujayra organizmda hayot kechirgani kabi, organizm ham hujavrasiz

yashay olmaydi.

Organizm — bu «super-men» «Super-men» — bu jamiyat, madaniyat, axloq

va din talablari. «Super-men» «теп» bilan birgalikda seksual xususiyatlarga boy

bo’lgan «id» ni nazorat qiladi va ular orasidagi ziddiyatlarni kuchaytiradi.

Z.Freydning fikriga ko’ra, nevrozlaming kelib chiqishiga «Supermen» va

«теп» sababchi Psixoanalitiklar nevrozlami psixoterapevtik yo’l bilan davolashda

aynan mana shu nazoratni kamaytirishga yoki to’xtatishga va shu yo’l bilan «id»

ning ongga so'zib chiqishiga yordam berishadi. Buning natijasida «id» ning

tajovuzkorligi pasayib, nevroz belgilari chekinadi.

Freydgacha A.Shopengauyer xuddi shunday qiyoslashni iroda va tafakkur

orasidagi munosabaflami o’rganish uchun ishlatgan edi. Chavandoz otni o’zi г

boshqarsa-da, faqat uning quwati hisobiga harakatlanadi. Kerak paytda y^chavandoz

o’zanni qattiq ushlab otni to’xtatishi va o’zi xohlagan tomonga yo’naltira olishi

zarur, aks holda u yiqilib qattiq jarohat oladi yoki halok bo’ladi. Ba’zi vaziyatlarda

qachon to’xtash va qaysi tomonga vurish kerakligini chavandoz emas, balki otning

o’zi tanlavdi. Masalan, chavandoz uxlab qoladi, charchaydi yoki kasallanadi.

«Men» (chavandoz) ning ahvoli «id» (ot) ning ahvoliga qaraganda biroz

murakkabroq. Chunki, «men» bir tomondan atrof-muhitning, ya’ni tashqi olamning

qonun-qoidalariga amal qilishi kerak, ikkinchi tomondan kuchli ot («id») ni

boshqarishi kerak. «Men» ham tashqi olamning, ya’ni «super- men»ning talablarini,

ham «id»ning ehtiyojlarini qondirishi uchun doim xavotirda yashaydi. Bu talablami

bajarish uchun «men» doim sergak bo’lib turishi kerak, bu talablar bajarilmasa,

aybdorlik hissi aynan uning bo’yniga tushadi. Demak, «men» doimo o’zini himoya

qilish yo’llarini izlaydi. Z. Freyd nevrozlaming kelib chiqishini ushbu ziddiyatli

mimosabatlardan izlagan. Keyinchalik Z. Freyd yaralangan harbiy xizmatchilarda ham nevroz va isteriya

holatlarini kuzatadi. Bu kasalliklami jinsiy mayl bilan izohlab bo’lmasdi, albatta.

Endi Z.Freyd ong ostiga qamalgan va qondirilmagan ehtiyojlarni boshqacha yo’l

bilan qondirish yo’llarini izladi, ya’ni u seksual faoliyatni boshqa faoliyat bilan

almashtirish (sublimasiya) mumkinligini ilgari surdi. Bu faoliyat nima? Ular axloq

qonunlariga zid kelmaydigan faoliyatlar (fan, madaniyat, sport, ijod va h.k). Bu

nazariyani Z. Freydgacha ham o’rganishgan. Biroq Z. Freyd insoniyat varatgan

madaniy boyliklami ana shu xil evrilish (sublimasiya) mahsuli deb bildi.

Umuman olganda, psixoanalitik yo’l bilan davolash nimaga asoslangan?

Oddiyroq qilib tushuntirganda, psixoanalitik bilan yolg’iz qolgan mijoz o’zini erkin

qo’yib ko’zlarini yarim yumgan holda yotadi yoki bemalol o’tiradi va xayoliga

kelgan barcha fikrlarini oqizmay-tomizmay so’zlab beradi. Bu yerda birorta ham sir

qolmasligi va bemor uyalmasligi kerak. Ma’noli so’zlarmi, ma’nosizmi, bemor

ulami psixoanalitikka ochib tashlashi kerak, zarur bo’lsa, bu maqsadga erishish

uchun gipnoz ham qo’llaniladi. Ana shundagina, Z. Freyd ta’biri bilan aytganda,

ruhiy poklanish, ya’ni «katarsis» ro’y beradi va tuzalish jara\\mi jadal kechadi. Z.

Freydning fikricha, eng muhimi mazkur assosiasiyalar ong tomonidan

boshqarilmasligi kerak va bemor fikrini erkin ifodalashi zarur. Psixoanalitiklaming

ta’kidlashicha ana shundagina ong ostiga qamalgan istak- xohishlar va ong

tomonidan taqiqlangan ziddiyatli muammolar o’z yechimini topadi va natijada

nevroz chekinadi.

Neofreydizm

Z. Freyd ta’limotining tarafdorlari ham, tanqidchilari ham ko’p bo’lgan. Uning

eng yaqin safdoshlari va shogirdlari bo’lmish Alfred Adler va Karl Gustav Yung

uning ta’limotini awaliga qo'llab-quwatlashdi, keyinchalik undan qisman voz

kechishdi. Ular o’zlarining ta’limotini yaratishdi: A. Adler individual psixologiya,

K.G. Yung analitik psixologiya to’g’risida. Ular Z. Frey dm tanqid qilishsa-da,

aslida ular tanlagan yo’nalish psixoanalizning davomi edi. A. Adler fanga «yetishmovchilik hissi» degan tushunchani kiritdi. Uning

fikricha, bu tuyg’u tabiiy va tug’ma bo'lib, har birimiz uchun xosdir va shaxsning

rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Adleming fikricha, har bir inson umri

mobaynida o’zidagi ushbu yetishmovchilikdan qutulish uchun boshqalar ustidan

hukmronlik qilishga, ulaming faolligini bostirishga intilib yashaydi. Buning uchun

u o’zidagi barcha imkoniyatlami ishga soladi va jamiyatda o’z o’mini topishga

intiladi. Adler bu jaravonni kompensasiya yoki superkompensasiya deb atadi.

Superkompensasiya — bu yetishmovchilik hissiga bo’lgan tug’ma reaksiyalaming

ijtimoiy bir ko’rinishidir. Adleming fikricha, ana shu tug’ma instinktlar odamni

atrofdagilarga tajovuzkor qilib qo’yadi. Demak, odamda nevroz rivojlanishining

oldini olish uchun undagi yetishmovchilik hissini bartaraf etish zarur. Vaholanki,

A.Adler ham o’z ta’limotida inson ruhiyatining rivojlanishida instinktiv

reaksiyalarga urg’u bergan.

K.G. Yungning ta’limoti biroz boshqacha edi. U «jamoa ongsizligi» degan

tushunchani taklif qildi. Yung individual ongsizlik va jamoa ongsizligi orasida aniq

bir chegara chizig’ini o’tkazdi. Uning fikricha, jamoa ongsizligi individual

ongsizlikdan farqli o’laroq, avloddan avlodga uzatiladi va «men» jamoa ongsizligi

ta’siri ostida rivojlanadi.

Yungning fikricha, individual ongsizlik odamning shaxsiy tajribasida aks etadi.

Bu tajribalar albatta qachonlardir ongda aks etgan, lekin ongdan siqib chiqarilishi

natijasida unut bo’lib ketgan Jamoa ongsizligi — bu umuminsoniy tajribalar bo’lib,

har bir millat va elatlar uchun xosdir, u o’tmishimizning yashiringan xotira izlaridir.

U mifologiyada, xalq dostonlarida, diniy qarashlarda aks etgan bo’lib, hozirgi zamon

kishilarining ongida tushlar ko’rish orqali namoyon bo’lib turadi. Yung Freydning

seksual nazariyasini tan olmadi va nevrozlar rivojlanishining boshqa bir qancha

sabablarini ko’rsatib, ulami isbot qilib berdi. Ulaming ichida ijtimoiy

kelishmovchiliklar, kishi hayotidagi fojiali davrlami ham asosiy omil sifatida

ko’rsatdi. Z. Freyd nazariyasini talqin va tanqid qiluvchilar safi yana kengaya bordi.

O’tgan asming 30-yillari oxirida neofreydizm shakllana boshladi. Bu yo’nalishning

eng ko’zga ko’ringan tarafdorlari E. Fromm va K.Xomi edi. Ular psixoanalizni

o’rganishda sosiologik vo’nalishdagi ta’limotlardan ham foydalanishdi. Ular

instinktiv jarayonlami inkor qilmagan holda insonning yashash faoliyatida odamlar

orasidagi munosabatlami ustun qo’yishdi. Neofreydizm tarafdorlari nevrozning

kelib chiqish sababini quyidagicha talqin qilishadi: odam bolasi tug’ilgandan

xavotirda yashaydi, chunki uning qarshisida adovatli dunyo paydo bo’ladi va bu

xavotir e’tibor va mehribonlikning yo’qligidan kuchayib boradi. Kevinchalik esa

individ ijtimoiy omillaming qaqshatqich zarbasiga duch keladi va jamiyatda

yolg’izlanib qoladi, u o’zining jamiyatga nisbatan begonaligini anglaydi. Demak,

ulaming fikricha, jamiyat shaxsning sinxron rivojlanishiga to'sqinlik qiladi. Shuning

uchun ham, nevrozning asosiy sababchisi jamivatdir va aynan individni

sog’lomlashtirish orqali jamiyatni sog’lomlashtirish mumkrn.

E. Fromm shaxsning rivojlanishida tug’ma omillaming ahamiyatini, ya’ni

bolaning seksual rivojlanishi, Edip komleksi va jinsiy munosabatlaming ahamiyatini

bo’rttirib ko’rsatmaslikni aytadi. U har bir odamdagi ruhiv kechinmalami ijtimoiy

muhitga sho ng’ib ketganligida deb biladi. Demak, seksual instinktlar shaxsni

shakllantirmas ekan, balki shaxsning o’zi ulami belgilab beradi.

K. Xomi ta’limotida ham ijtimoiy omillaming ahamiyati yuqori ekanligini

ko’rish mumkin. U insonning xulq-atvorida uni o’rab turgan jamiyatga nisbatan

quyidagi uehta yo’nalishni ajratdi: odamlarga intilish, ya’ni mehribonlik izlash,

odamlardan yiroqlashish, ya’ni yolg’izlikka intilish, odamlarga qarshi turish, ya’ni

hukmronlikka intilish. Ushbu xususiyatlaming qaysi biri ustun kelishiga qarab 3 xil

nevrotik shaxs shakllanadi: 1) itoatkor, qanday bo’lmasin boshqalaming

muhabbatini va e’tiborini qozonishni istovchi; 2) jamiyatga qarshi chiquvchi, undan

yiroqlashishga intiluvchi; 3) davlatparast va odamlar ustidan hukmronlikka

intiluvchi. K. Xomi fikricha, bu reaksiyalaming barchasi insonni qoniqtirmas ekan, xavotir hyech qachon yo’qolmavdi, aksincha kuchaya borib, yangi va yangi

kelishmovchiliklami yuzaga keltiraveradi.

Shunday qilib, K. Xomining nevroz haqidagi ta’limotini quyidagicha sharhlash

mumkin: nevroz kurtaklari bola tug’ilgandan so’nggi xavotirdan boshlanadi va unga

dushman bo’lgan adovadi dunyo bilan ko’rashish natijasida davom etadi. Buning

natijasida yuqorida qayd qilingan uchta himoya strategiyasi ishlab chiqiladi.

Odamning ichki dunyosini tushunish barcha psixologik maktablarning

qiziqishini uyg’otib kelgan. Shu o’rinda Freyd nazariyasidan biroz oldinroq paydo

bo’lgan va asosan odamning his-tuyg’ularini tahlil qilishga qaratilgan Jeyms-Lange

nazariyasi to’g’risida to’xtalib o’tish lozim. Chunki ushbu nazariya XX asming 30-

chi yillaridan keyin ham psixologlarda qiziqish uyg’otib kelgan. Jeyms-Lange

nazariyasi psixologik katarsisni yuzaga keltirisihni quyidagicha talqin qilishga

chaqiradi. Masalan, yaqin kishisidan judo bo’lgan odam qattiq xafa bo’lib yig’laydi,

biror narsadan qo’rqqan odam titraydi, asabi qattiq taranglashganidan qo’lini musht

qilib tizzasiga uradi va hokazo. U. Jeyms va N. Lange xuddi shu holatni boshqacha

talqin qilishga chaqiradi: siz xafa bo ’Iganingiz uchun yig ’layotganingiz yo 'q, vig

’lavotganingiz uchun xafa bo'layapsiz; siz qo'rqqaningiz uchun titravoiganingiz

yo’q, titrayotganingiz uchun qo’rqayapsiz; siz qattiq asabiylashganingizdan

qo'lingizni musht qilib urayotganingiz yo’q, qo’lingizni musht qilib urayotganingiz

uchun asabiylashayapsiz!