N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Eshitish naychasi 
o‘rta quloq va halqum o‘rtasida joylashadi. 
U doim nog‘ora bo‘shUg‘i ichidagi havo bosimini tenglashtirib 
turadi. Qoramol va cho‘chqalaming nog'ora bo‘shlig‘i uncha keng 
emas, eshitish suyakchalari qisqaroq. Otlarda bo'shliq keng, 
eshitish yo‘li suyak va tog‘ay qismlardan iborat bo‘lib, havo 
xaltachasi bilan qo‘shiladi.
Havo xaltachasi 
bir tuyoqlilarda bo‘lib, eshitish naychasining 
shilimshiq pardasi bo‘rtishi natijasida hosil bo‘ladi. U halqum, 
hiqildoq va bosh suyagi asosi o‘rtasida, so‘lak bezi va qanotsimon 
muskul ostida joylashadi.
379

---

Ichki quloq 
eshitish organlarining eng muhim va murakkab 
qismidir. Bu suyak labirint va parda labirintdan iborat bo‘lib, 
parda labirint funksiyasi jihatdan ichki quloqning asosiy qismidir. 
Suyak labirint bilan parda labirint morfologik jihatdan bir-biriga 
o‘xshash bo'ladi.
Suyak labirint quloq suyagining qoyali qismida joylashadi. U 
uch qismdan iborat bo‘ladi: dahlizi — markaziy o‘rinda turadi, 
chig‘anoq dahlizining oldingi pastki tomonida, yarim doira kanallar 
esa yuqori orqa qismida joylashadi.
Dahliz sharsimon bo‘shliq, diametri 5 mm gacha bo‘ladi. Ichki 
devorida eshitish nervi o‘tishi uchun teshikcha, yon tomonida 
dahliz darchasi uzangicha bilan yopiq, orqa tomonda toTtta teshik 
bo‘lib, ulardan uchtasi yarim doira kanallari teshigidir. Oldingi 
tomondan chig‘anoqning kanali boshlanadi, undan pastroqda 
dahliz suv yo‘li bo'lib, u qoya suyagining ichki tomoniga o‘tadi.
Yarim doira kanallar uchta bo‘lib, yon tomondagisi gori- 
zontal, yuqorigisi sagittal va orqa tomondagisi segmental holda 
joylashadi. Har bir kanalning ikkita oyoqchasi yoki dahlizga 
ochilish yo‘li bor. Yarim doira kanallar muvozanat saqlash 
vazifasini bajaradi.
Suyak chig‘anoq spiral shaklda bo'ladi. Uning o‘qi — modiolus 
va spiral kanali bo‘lib, owning asosi ichki eshitish yo‘liga qaragan, 
uchi yon tomonga, nog‘ora bo£shlig£iga qaragan bo£ladi. Chig‘anoq 
uchida spiral plastinka bo‘lib, u gumbaz tagida ilmoq shaklida 
tugaydi. Spiral plastinkaning asosida spiral-chig‘anoq gangliylari 
bo‘ladi. Chig‘anoqning spiral kanalini spiral plastinka ikkiga boiadi; 
dahliz narvoni dahlizdan boshlanadi; nog‘ora narvoni yumaloq 
darchadan boshlanadi. Unga yaqin joydan chig‘anoq suv yo‘li 
boshlanib, u ham qoya suyagining ichki yuzasiga boradi. Har 
ikkala narvon gumbaz tagida bir-biri bilan birlashadi.
Parda labirint suyak labirintining ichida turadi, undan ko'ra 
kichikroq bo‘ladi. U oval xaltachadan iborat bo‘lib, ichida uchta 
pardali yarim doira kanal bor. Yumaloq xaltacha pardali chig‘anoq 
kanalidan iborat. Parda labirint bilan suyak labirint o‘rtasida 
bo£shliq bo£lib, u perilimfa suyuqligi bilan to£lgan, ularning 
devorlari yassi — to’qima bilan qoplangan. Parda labirintining
380

---

shakli xuddi suyak labirintga o‘xshash boladi, Parda labirint o‘zaro 
tutashuvchi bo‘shliqlar va kanallaming murakkab tizimidir. Bu 
bo‘shliq va kanallaming ichida tiniq suyuqlik — endolimfa bor.
Endolimfa yo‘li yo‘g‘onroq oyoqchasi bilan yumaloq xalta- 
chaga, nozikroq oyoqchasi bilan oval xaltachaga birlashadi. U 
quloq suyagining miya yuzasidagi suv yoii dahlizi orqali chiqib, 
xaltacha shaklida, uzunligi 1 sm, eni 2 mm bolib kengayadi. Bu 
xaltacha miya qattiq pardasining har ikkala varagl orasida 
joylashadi. Parda labirint suyak labirintdan perilimfa bo'shligl 
orqali ajralib, subaraxnoidal bo‘shliq bilan chig‘anoq va dahliz 
suv yollari orqali birlashadi. Perilimfa suv yoii bo‘shlig‘i perilimfa 
suyuqligi bilan tolgan boladi.