N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Hiqildoq tog‘ayli 
toq kovak organ bo‘!ib, u organizmda nafas 
olish va chiqarish havosini o'tkazish, tovush chiqarish kabi 
vazifalarni bajaradi. Hiqildoqning skeletini 5 ta: halqasimon, 
qalqonsimon, 
2
ta cho‘michsimon hamda hiqildoq usti tog'aylari 
hosil qilgan. Yuqoridagi hamma tog'aylar bir-biri bilan paylar 
yordamida birlashgan, halqasimon va cho‘michsimon tog‘ay!ar 
o‘rtasida esa bo‘g‘im hamda bo‘g‘im kapsulasi mavjud (
68
-rasm).
Halqasimon tog‘ay 
yoy va yuqori tomonda yotuvchi plastin­
kadan iborat. Tog‘ay plastinkasi yoy tomonga yo‘nalgan bo'lib, 
uning o‘rta qismida muskul o‘simtasi mavjud.
Qalqonsimon tog‘ay 
hiqildoqning pastki hamda yon devorlarini 
hosil qiladi. Bu tog'ayda pastki tomondan uning uzun tanasiga 
birlashgan to£rtburchak yon plastinka, tanasining orqa tomonida 
biroz ko‘tarilgan joyi, tanasining uchlarida esa uncha katta
238

---

bo‘lmagan kesigilar bo‘ladi. Qalqonsimon tog‘ayning yuqorigi 
qismida oldingi va keyingi shoxchalar mavjud. Oldingi shoxcha 
pay orqali til osti suyagining katta shoxiga, keyingi shoxcha esa 
cho‘michsimon tog‘ayga birlashadi. Tog‘ayning oldingi shoxchasi 
hamda plastinkasi oralig‘ida qalqonsimon kesigi joylashadi. Bu 
kesikning orqa qismi pay bilan to‘lib turadi, unda hiqildoqning 
oldingi nervi o‘tishi uchun teshik bo'ladi.
Cho‘michsimon tog‘ay 
noto‘g‘ri uchburchak piramidalar 
shaklidagi juft tog‘ay bo‘hb, oldingi yuqori burchagi ilgak shaklida, 
yuqoriga qaytgan, elastik tog‘aydan tuzilgan va shoxchali tog‘ay 
deb yuritiladi. Bu tog‘ayning pastki burchagi yaxshi rivojlangan 
bo‘lib, u tovush o‘simtasi deb ataladi. Cho‘michsimon tog‘ayning 
yuqorigi orqa burchagi pay yordamida halqasimon tog‘ayga 
birlashadi.