N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

uchun xizmat qiladi. I, II, III falang bo'g'imlari xuddi oldingi
oyoqnikidek bo'ladi.
Nazorat uchun topshiriq va savollar.
1. Keyingi oyoq b o ‘g ‘imlarini ketma-ketlik asosida sanang.
2. Keyingi oyoqning oddiy va murakkab b o ‘g ‘imlarini ayting.
3. Tos-son bo'g'imi haqida tushuncha bering.
4. Tizza bo'g'imi qaysi bo'g'imlariga bo'linadi?
141

---

Mavzu. Muskullar sistemsi. Gavda va bosh muskullari
Darsning maqsadi: 
fa ssiy a la r, gavda m uskullarining topografiyasi,
funksiyalarini о ‘rganish.
Ko‘rgazmali materiallar: 
rasm, gavda muskullarining quruq preparatlari,
hayvon skeleti.
Muskulning shakli qalin go'shtli markaziy qismi bo'lib, muskul
qorinchasi deyiladi, ikkala uchi ingichkalashgan paydan tuzilgan,
biriktiruvchi to‘qimali muskul pardasi tig'iz tolador pay orqali
suyakka birikadi. Muskul suyakka ikki nuqtada birikadi; uning
boshlanish nuqtasi qisqarish vaqtida kichrayadi. Muskulning
qarama-qarshi uchi suyakka birlashadi. Shuningdek, muskulning
bittadan ortiq yirik qorinchasi bo‘lishi mumkin va bunda barcha
tutamlar bitta nuqtaga birlashadi. Bunday holatda muskulning
bir nechta boshchasi bo'ladi (masalan, ikki boshli muskulning
ikkita boshchasi mavjud). Suyakka birikadigan muskul payi
har xil uzunlikda bo'lishi mumkin, ayrim hollarda pay
muskulning o‘zidan ham uzun bo'ladi (bukuvchi va yozuvchi
muskullarda).
Hamma muskullar ham yuqorida keltirilganidek klassik shaklda
bo'lmaydi. Ayrim holatda u yassi varaq shaklida bo'lishi mumkin.
Bunda biriktiruvchi to'qimadan tuzilgan pay ham yassi varaq