N. A. Tashpulatova stomatologik

Skarlatina. Skarlatinada o‘ziga xos kasallik belgisi – malinasimon 
til kuzatilishi: kasallikda uch kun yuqori tana harorati kuzatiladi. 
Til karash bilan qoplanadi, to‘rtinchi kundan boshlab bu karash til 
ipsimon so‘rg‘ichlari bilan yuvilib tushadi. Qachonki til yuzasi tamo-
man toza bo‘lganida, uning yuzasi malina mevalarini eslatadi. Bir qan-
cha vaqtdan so‘ng epitelial qoplama qayta tiklanadi.
Davolash: og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasida shaftoli yog‘ini anes-
tezin emulsiyasidagi 1–2% li aralashmasini surkash va har ovqat-
lanishdan keyin achchiq choy bilan chayqash kerak.
Qizamiq.  Qizamiq toshmalari terida paydo bo‘lishidan 1–2 kun 
oldin yumshoq va qattiq tanglayda 1 mm dan bir necha mm gacha 
bir-biriga quyiluvchi, noaniq ko‘rinishdagi qoramtir-qirmizi rangdagi 
enentemalar ko‘rinishida yuzaga keladi. Ayni vaqtda lunjda kichik oziq 
tishlar qarshisida, qizamiq uchun xos bo‘lgan belgi «Belskiy-Filatov-
Koplin» dog‘i yuzaga keladi. Bu dog‘ guruh-guruh bo‘lib joylashadi 
va bir-biriga sira qo‘shilmaydi. Bir ikki kundan so‘ng yo‘qolib ketadi.
Og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasining hamma sohasi qizarib ketadi.
Davolash. Og‘iz bo‘shlig‘ini kuchsiz antiseptik eritmalar bilan 
chayi ladi va kerotoplastik dori ashyolar surtiladi.
Zaxm. Zaxm surunkali davom etuvchi yuqumli venerik kasal lik. 
Zaxmning klinik belgilari turlicha bo‘lib uzoq, yillab davom etadi. 
Uning birlamchi ikkilamchi, uchlamchi va to‘rtlamchilari farqlanadi.
Birlamchi sifilis 6–7 hafta davom etadi. Bunda qattiq shanker 
oqish treponema epiteliyga kirgan, teri va shilliq pardada hosil bo‘ladi.
Qattiq yara bitta yoki ikki uchta bo‘lishi mumkin. Qattiq yara oval, 
yumaloq shaklda bo‘lib, diametri 1,0–1,5 sm gacha, yopgan nonga 
o‘xshab chetlari bo‘rtib, shishgan va tog‘ayga o‘xshash qattiq bo‘ladi. 
Og‘ rimaydi, biroz qizaradi. Qattiq yara tagida tog‘aysimon qattiq infil-
trat bo‘ladi, yaraning o‘rtasi toza, go‘shtdek tiniq, qip-qizil rangda 
bo‘ladi.
Zaxmning ikkinchi davri qattiq shanker hosil bo‘lganidan 6–7 
hafta vaqt o‘tgach boshlanadi. Bu davrda rozeola-papula toshmalari 

---

97
bir tekisda paydo bo‘ladi. Bu davr 3–5 yil davom etadi. Zaxmning 
uchlamchi davrida og‘iz shilliq pardasida, gummalar tarqalgan, gum-
mali infiltrat va bug‘orli toshmalar paydo bo‘ladi. Zaxmni davolash 
teri-tanosil kasalliklari shifokori bilan birgalikda olib boriladi.
Kandidoz. Kondida turkumiga kiruvchi achitqisimon zambu rug‘lar 
bilan chaqiriladigan kasallik. Kandidozning klinik yuzaga chiqishi va 
kechishi bemorning yoshiga, jismoniy holatiga, kechira yotgan umumiy 
kasalliklariga va boshqalarga bog‘liq.
Shilliq qavat kandidozi: kandidozli stomatit, milk kandidozi, til 
kandidozi va boshqalarga ajratiladi.