N. A. Tashpulatova stomatologik

Nurlanish kasalligi. Rentgen nurlari, gamma-nurlari butun orga-
nizmga yoki katta bir qismiga ta’siri nurlanish kasalligini keltirib chi-
qaradi. Nurlangan to‘qimalardagi qon tomirlar devorlari ning morfo-
logik strukturasi o‘zgarib ketadi, himoya funksiyasi pasayadi, rege-
ne ratsiya to‘xtaydi. Nurlanish kasalligining o‘tkir va surunkali shakl-
lari farqlanadi. O‘tkir nurlanishda stomatit kuzatiladi va bu stoma-
titni nur stomatiti deb ataladi. O‘tkir nur stomatitining birin chi bel-
gisi og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasida nuqta hajmidagi qontalashlar 
paydo bo‘ladi. Ovqatlanganda og‘riydi, og‘zi quriydi, ta’m sezishi 
o‘zgaradi, til g‘adir-budur bo‘lib qoladi. Shilliq parda ko‘kimtir tus 

---

94
oladi. So‘lagi quyuqlashadi. Bundan tashqari milk chet lari qizaradi, 
shishadi va tez qonaydigan bo‘lib qoladi. So‘ng shilliq pardada eroziya-
lar paydo bo‘ladi. Bemorning og‘zidan no xush hid keladi. Hosil bo‘l-
gan yazvalarning chetlari notekis bo‘lib, tubi kir kulrang karash bilan 
qoplanadi. Kuchli og‘riq sababli bemor ovqat qabul qilishdan bosh 
tor tadi. Natijada og‘iz boshlig‘i mexanik tozalanmaydi, bu esa ikki-
lamchi yalig‘lanish paydo bo‘lishiga olib keladi. Organizmning himoya 
finksiysi susayishi oqibatida yallig‘ lanishni yumshoq to‘qima larga tez 
tarqalishi undan jag‘ suyaklariga o‘tib sekvestrlar paydo bo‘lishiga 
olb kelishi mumkin. Jarayon juda sekin kechadi, so‘ng shilliq qavatda 
dag‘al chandiqlar qoldiradi.
Surunkali nurlanish organizmga yoki uning biror qismiga uzoq 
muddat kichik dozalardagi nurlarning ta’sirida hosil bo‘ladi. Avval 
og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasida hech qanday o‘zgarishlar kuzatilmas-
ligi mumkin. Asta og‘iz quriy boshlaydi, kataral gingivit hosil bo‘ladi 
va u yarali gingivitga aylanishi mumkin. Og‘iz dahlizining o‘tuv 
burma sohasida eroziyalar, so‘ng yazvalar paydo bo‘ladi va ular asta 
sekin milk, lablarni qoplaydi. Kasallikni uzoq muddat ke 
chi 
shi 
parodontit klinikasiga o‘xshash nur parodontitiga olib keladi.
Davolash. Kasallikni davolashda umumiy va mahalliy tera pevtik 
davo amalga oshiriladi. Umumiy davo terapiyasida organizm dagi ra-
dio kimyoviy reaksiyani susaytiruvchi, organizmning radiosezgirligi ni 
susaytiradigan, qon tarkibini tiklovchi, antigistomin dori modda lar va 
antibiotiklar qo‘llaniladi.