N. A. Kayumova

Matritsali nazoratning namunaviy varaqasi quyidagicha:

Savollar	Javob variantlari
	2 lik	5 lik	8lik	10 lik	16 lik
0 va 1 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-
0,1,..7 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-
0,1,…9,A,B,S,D,E,F raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-
0,1,..4 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-
0,1,..9 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-

Javoblar varaqasi esa quyidagicha:

Savollar	Javob variantlari
	2lik	5lik	8lik	10lik	16lik
0 va 1 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-	+
0,1,..7 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-			+
0,1,…9,A,B,S,D,E,F raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-					+
0,1,..4 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-		+
0,1,..9 raqamlaridan iborat bo‘lgan sanoq sistemasi bu-				+

O’quvchilarning javoblari ifodalangan matritsalar bilan barcha javob matritsalari taqqoslashadi va baholanadi. Juda qisqa vaqt ichida biz barcha o’quvchilarning ishlarini tekshirib, ularning javoblarini baholay olamiz. Ajratilgan vaqt va matrisadagi savollar soniga qarab baholashni amalga oshirish mumkin.

Vaqt kam bo’lsa, 5ta savol 5 ballik tizimda, vaqt ko’proq bo’lsa, 10 ta savol 5 ballik tizimda va h.k.
“Intellektual ring (Intellektual halqa)” o’yini. Bu metod otilganlarni takrorlash darslarida qo’llaniladi. Butun guruh ikki qism(jurnaldagi toq va juft raqamlar yoki 2ta sardor bittadan o’quvchi tanlashi asosida A, B)ga bo’linadi. Kapitan saylanadi, o’tilgan mavzulardan 10 tadan savol tuzish uchun 10 minutdan vaqt beriladi. Qur’a tashlanib, savol berishni boshlovchi guruh aniqlanadi. Har bir savolga 2 ball ajratib, o’qituvchi guruhlar bahosini doskaga tushirib boradi [24]:
Balni hisoblash jadvali namunasi

Guruhlar__Savollar_soni_(bir_savolga_2_ball)__Jami_ball'>Guruhlar	Savollar soni (bir savolga 2 ball)										Jami ball
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
A
B

10 ta savolni to’g’ri berganga ham, javobga ham 2 balldan, savol bergan guruv javobdan qoniqmasa to’ldirishi mumkin.

Toliq javobga 2 ball, javobda xatolik, kamchilik bolsa 1 ball, javob yo’q bo’lsa 0 ball qoyiladi. Demak 17-20 ball -5 baho; 14-16 ball-4 baho; 11-13 ball -3 baho va 11dan past to’plansa 2 baho qo’yiladi. Bunda baholash guruhli amalga oshiriladi.
Balni hisoblash jadvali to’ldirilganlik namunasi

Guruhlar	Savollar soni (bir savolga 2 ball)										Jami ball
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	1
A	2	2	2	1	0	2	2	2	2	2	17(5)
B	2	1	1	1	1	2	2	2	2	0	14(4)

Bu metodda o’quvchilar guruhli ishlaganliklari uchun baho ham barcha guruh a’zolariga bir xil qo’yiladi. Natija 4 lik bo‘lsa, 4 baho, 3 lik bo‘lsa, 3 baho va h.k.

Informatikani o’qitishda baholashning innovatsion metodlarini ko’plab keltirish mumkin, ularga «Shayba», “Rezyume”, test, “Plyus-minus”, “Viktorina”, “Portfolio” va boshqalarni keltirishimiz mumkin [24,42,39].


Muammoli va mantiqiy nazorat savollari

1. 
   Informatikani o’qitishni loyihalash nima uchun kerak deb o’ylaysiz?
   
2. 
   Siz o’rgangan baholash metodlaridan qaysi biri sizga ma’qul keldi, nima uchun?
   
3. 
   An’anaviy baholash usuli noan’anaviy baholash usulidan nimasi bilan farq qilishi kerak deb o’ylaysiz?
   
4. 
   8-sinf informatikasidan ixtiyoriy mavzuni baholash mezonlarini ko’rsatib bering!
   
5. 
   8-sinf informatikasidan ixtiyoriy mavzuni baholash mezonlarini ko’rsatib bering!
   
6. 
   Nazariy bilimlarni baholash mezonlari bilan amaliy ko’nikmalarni baholash mezonlarining farqini ko’rsating!
   
7. 
   Umumiy o’rta maktab informatika darsligidan ixtiyoriy mavzuni matritsali nazorat metodi yordamida baholashni yoritib bering!
   
8. 
   Umumiy o’rta maktab informatika darsligidan ixtiyoriy mavzuni “Intellektualniy ring (Intellektual halqa)” o’yini metodi yordamida baholashni yoritib bering!
   

16-mavzu. Kompyuterli testlar yordamida o’quvchilar bilimini baholashni loyihalashtirish
Reja
16.1.Test va uning turlari. Test darajalari va ularni aniqlash ko’rsatkichlari
16.2.Kompyuterli testlar va ulardan foydalanish.
16.2.Kompyuterli testlarni dasturiy vositalar yordamida yaratishni loyihalashtirish


16.1. Test va uning turlari. Test darajalari va ularni aniqlash ko’rsatkichlari. Pedagogik test bilimlarni o‘lchashning eng to‘g‘ri vositasidir. Pedagogik testning bosh afzalliklaridan biri – bu o‘quvchi bilimini nazorat qilish va baholashda xolislikni ta’minlash imkoniyatining yaratilganligidir.
Test (ingl. – sinov) birinchi bor 1864 yilda Buyuk Britaniyada J. Fisher tomonidan o‘quvchilarning bilim darajasini tekshirish uchun qo‘llanilgan. XX asr boshida esa test sinovlarini ishlab chiqishda psixologik va pedagogik yo‘nalishlar bir-biridan mustaqil ajrala boshladi. Pedagogik test sinovlari birinchi marta Amerikalik psixolog E. Torndayk(1874-1949) tomonidan ishlab chiqildi.
CH.Grin (1926) o‘zining «Тест нового типа» (Yangi turdagi test) nomli monografiyasida ilgari yaratilgan va ishlatib ko‘rilgan testlarning afzalliklari va kamchiliklarini tahlil qilib quyidagi tavsiyalarni berdi [13].

• 
  test sinovlari uchun mo‘ljallangan material hajmini aniq belgilash va uning tarkibidagi eng muhim qismlarini ajratib olish;
  
• 
  mazkur material uchun test sinovlarining eng maqbul shaklini tajriba yo‘li bilan aniqlash;
  
• 
  o‘quvchilarning test sinovlari vaqtida javob berishlari o‘rtacha tezligi to‘g‘risidagi amaliy ma’lumotlarni e’tiborga olgan holda, test sinovlarining davom etish vaqtini belgilash;
  
• 
  test sinovlardagi fikrlarni bayon qilinish tilining to‘g‘riligini va mantiqqan muvofiqligini tekshirish;
  
• 
  topshiriqlarni murakkabligi ortib borish tartibida joylashtirish, to‘g‘ri va noto‘g‘ri javoblarning doim bir navbatda almashinishiga yo‘l quymaslik.
  

CH.Rassel test sinovlarining natijalarini o‘rganishni davom ettirib, test sinovlarining maqsadi to‘g‘risidagi savolga javob berishga erishdi. Rasselning fikricha, test sinovlarining maqsadi o‘quvchilarning bilimlarini baholash yoki ularning aqliy rivojlanishi darajasini aniqlash bilan cheklanmaydi va testlarni quyidagi hollarda: qaysi materialdan boshlab o‘rganish zarurligini ta’minlashda, o‘quvchilarni guruhlarga taqsimlashda, o‘qitish jarayonida sodir bo‘ladigan qiyinchiliklarni oldindan aniqlashda, shuningdek mamlakatning turli tumanlaridagi o‘quv yurtlarida ma’lum yoshdagi o‘quvchilarning yutuqlarini taqqoslashda qo‘llashi mumkin [11,20].
Pedagogik testlar ta’lim-tarbiya jarayonida bilimlar darajasini aniqlaydi. 
Pedagogik testlar AQSH, Niderlandiya, Angliya, Turkiya, Yaponiya va boshqa ko‘pgina mamlakatlarda keng rivoj topdi. Ushbu ro‘yxatga asosan turmush darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlar kirganligi tasodif emas. Bunda quyidagi zanjirli bog‘lanish mavjud: testlarni qo‘llash ta’lim sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi; ta’lim sifati esa boshqaruv sifati bilan bog‘liq oqilona boshqaruv esa aholi turmush darajasini oshirish uchun zamin yaratadi.
Pedagogik test o‘tkazishning uchta o‘zaro bog‘liq sifat mezonlari ajratiladi va shu mezonlarga ko‘ra tekshiriladi. Bular ishonchlilik, validlik va xolislik [79].