N. A. Egamberdieva

retushlash
 
usuli  ixtiro  qilingan.  Bu  qurollar  turini  ko‘paytiribgina  qolmay, 
ularning  mayda,  ya’ni  ixchamlashtirishga  olib  kelgan.  Retushlash

---

deganda  chaqmoqtosh  qurolni  suyakdan  yasalgan  ingichka  va  uzun 
tayoq  bilan  bir  necha  ming  marta  urib  yupqa  tosh  paraqalar 
uchirib, kerakli  shaklga  keltirish tushuniladi.  Bu  usul  juda  murakkab 
boMib,  salgina  ehtiyotsizlik  qilinsa,  qurol  sinib  ketgan. 
Retush- 
langan  nukleuslar  to‘g‘ri  pichoqsimon  shaklga  kirgan  va  yupqa- 
lashgan.  Tosh  pichoqlar  paydo  bo‘lgan.  Bu  davrda  eng  muhim 
mehnat  qurollari  tosh  kesgich  va  tosh  qirg‘ich  boMgan.  Tosh 
kesgich  qattiq  materiallami  ishlashda  foydalanilgan.  Tosh  qirgMch 
uzunchoq  parrakcha  boMib,  bir  uchi  yoysimon  tig1  boMgan,  muste 
davridagi 
qirgMchdan 
ancha 
farq 
qilgan, 
undan 
yumshoq 
materiallami  ishlashda  foydalanganlar.  Asosiy  ov  quroli  chaqmoq- 
toshdan  yasalgan  nayza  boMgan.
Ajdodlarimiz  yog‘och  va  hayvon  suyaklaridan  ham  ko‘plab 
qurollar  yasaganlar.  Suyakdan  garpunlar,  nayzalar,  nayza  otqichlar, 
shuningdek,  terini  tikish  uchun  ignalar  va  bigizlar  yasashgan. 
Suyakdan 
qurollar 
yasash 
yuqori 
paleolit 
davrining 
so‘ngi 
bosqichlarida  ko‘paygan.  Bu  bosqich  jahon  arxeologiyasida  Madlen 
bosqichi  deb  (20  ming— 13  ming  yil  oldin)  ajratiladi.
So‘nggi  paleolit  davrida  qarindosh  urug‘chilik  munosabatlarining 
tartibga  solinishi  natijasida  kishilaming  jismoniy  va  aqliy  rivoj- 
lanishida  o‘zgarishlar  yuz  berdi.  Insonlaming  tashqi  ko'rinishida 
o‘zgarish  yuz  berishi bilan birga  ularning  tabiiy -geografik  sharoitga 
moslashishi  natijasida  irqlar  vujudga  keldi  -  evropoid,  mongoloid, 
negroid.  Evropoid  irqi  fanda  kromanon  odami  nomini  olgan. 
0 ‘zbekistonning  ham  Samarqand  makonidan  kromanon  odamning 
qoldiqlari  topilgan.
So‘nggi  paleolit  davrida  yuz  bergan  muhim  o‘zgarishlardan  yana 
biri,  bu  san’atning  kashf etilishidir.  San’atning  vujudga  kelishi 
o‘sha  davr  odamlarining  diniy  qarashlari  bilan  bogMiq  boMsa-da, 
ular  qoldirgan  ona haykalchalari  va  qoya  tosh  suratlari  o‘sha  davr 
ijtimoiy 
hayoti 
haqida  bizga 
ko‘p 
m a’lumotlar  beradi.  0 ‘rta 
Osiyoning  ko‘pchilik  joyidan  qoyatosh  suratlari  topilgan.
So‘nggi 
paleolit  davriga  oid  yodgorliklar  kam 
topilganiga 
qaramasdan,  ulardagi  madaniy  qatlamlaming  yaxshi  saqlanishi  yuqori 
paleolit davri  taraqqiyotining  o'ziga  xos  tomonlarini  ochishga  imkon 
berdi.  Hozirgi  kunda  0 ‘rta Osiyoda  yuqori  paleolit  davriga  oid  30 
ortiq  yodgorlik  topib  o‘rganilgan  boMsa,  shulardan  10  tasi  0 ‘zbe- 
kistondan  topilgan.  Ulardan  Zarafshon  vohasida  topilgan  Samarqand, 
Siyobcha,  Xo'jamazgii  makonlari  yaxshi  o‘rganilgan.  KoMbuloq

---

Bo‘zsuv,  Takalisoy,  Tuyabo‘g‘iz  makonlaridan  ham  yuqori  paleolit 
davri izlari topilgan.