N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

O q s h a x o n q a l’a 
Q o ra q a lp o g ‘istonning Beruniv tumani hududida, 
Sultonvays tog‘ tizm alaridan 15 km ja n u b d a joylashgan. Dastlab 1956 
yilda B .V .A ndrianov tom onidan o ‘rganilgan. 1982-85 yillarda olib
106

---

borilgan arxeologik izlanishlar natijasida q a l’aning asosiy hududi, 
qurilgan davri aniqlandi. Bu yodgorlik qadimgi Xorazm davlatining 
birinchi poytaxti b o ‘lishi mumkinligi haqida ilk taxminlar ilgari surildi. 
0 ‘z F A akademiyasi Q oraq alp o g ‘iston boMimi Tarix, Arxeologiya va 
E tnografiya instituti v a Avstraliyaning Sidney Universiteti o ‘rtasida 
1954 yilda o ‘zaro shartnom a tuzildi. Unga binoan 1995 yildan 
«Q oraqalpogiston-Avstraliya» xalqaro arxeologik ekspeditsiyasi u erda 
o ‘z ish boshladi va u lam in g faoliyati bugungi kungacha davom etib 
kelmoqda.
O q sh a x o n q a l’aning u m um iy maydoni 
M ga
tashkil etib, ichki va 
tashqi q a l’adan iborat to ‘g ‘ri t o ‘rtburchak shakliga ega. Ichki q a l’a va 
tashqi q a l’a har biri alohida devorlar bilan o'ralg an boMib, ular orasida 
darvozalar bor. Tashqi q al’a ikki qator devorlar bilan o 'r a lg a n b o ‘lib, 
ular orasidan o ‘qchilar y o ‘lagi mavjud. Tashqi devorlariga yaqin 
t o ‘pxonalar o ‘rnatilgan. Q a l’a handak bilan ham himoyalangan.
Ichki q a l’a him oyasiga tashqi q a l’adan ham k o ‘proq e ’tibor berilgan. 
U ning har tarafida 10,12 ta to ‘pxona bor. Shuningdek, m udofaa 
devorlari uch qavat qilib qurilgan. Q a l’aning devori shinaklari va 
q o ‘shim cha devor bilan o ‘ralgan. Ichki qal’aning markazida saroy- 
ibodatxona joylashgan. U ju d a baland fundament ustiga qurilgan b o ‘lib, 
unga pandus orqali chiqilgan. Bu bino otashkada boMib, u ju d a olisdan 
ham k o ‘rinib turgan. Tepada otashkada 
joylashgan. Unda kuyosh 
xudosiga b a g ‘ishlangan mangu olov turgan. Bu binoning, y a ’ni 
otashkadaning boMishi otashparastlikning davlat dini boMganligini 
tasdiqlaydi. Bu inshootni markaziy ibodatxona boMgan deb hisoblashadi. 
Ibodatxona atrofida ikki qator yoMaklar bor. 2005-2008 yillardagi 
arxeologik tadqiqotlar natijasida, bu yoMaklardan hayvonlar, odamlar- 
ning portretlari topilgan. Tadqiqotchilar fikricha, bu portretlar xorazm- 
shohlarga tegishli.