Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

стратегик мақсадларини белгилаш
жараѐни келади. 

---

191 
Стратегик мақсадлар бир-бирларини тушуна оладиган бўлиши керак, 
яъни узоқ муддатли мақсадлар миссияга, қисқа муддатлилар эса узоқ 
муддатлиларга мос келиши лозим. 
Ташкилотлардаги мақсадларни белгилашнинг асосий йўналишлари 
қуйидагилардир: фойдалилик, бозордаги ҳолат, молиявий ресурслар, 
унумдорлик, ташкилот қуввати, маҳсулотни ишлаб чиқариш, технология, 
инсоний ресурслар, харидорлар билан ишлаш. Стратегик мақсадларга яна 
ташкилот ўсишининг ғоятда муҳим мақсадлари кириши мумкин, улар 
қуйидагилардан иборат: 
-
тез ўсиш мақсади; 
-
барқарор ўсиш мақсади; 
-
қисқартириш мақсади. 
Ташкилотлардаги мақсадлар таъсир кўрсатиш субъектларининг турли 
мафаатларини ҳисобга олиш билан белгиланиши керак. Бунда ҳал қилувчи 
роль юқори раҳбарликка тегишлидир. 
Мақсадларни 
белгилашнинг 
бир 
неча 
усуллари 
мавжуд: 
марказлаштирилган, марказлаштирилмаган (пастдан юқорига ѐки юқоридан 
пастга), аралаш тартиби. У жараѐн тўртта босқичда амалга оширилади: 
-
атрофда кузатиладиган тенденцияларни таҳлил қилиш; 
-
умуман ташкилотнинг мақсадларини белгилаш; 
-
мақсадлар иерархиясини қуриш; 
-
шахсий мақсадларни белгилаш. 
Мақсадлар ташкилот, унинг бўлинмалари ва аъзолари учун қонун 
мавқеига эга бўлиши керак, аммо улар ўзгариши ҳам мумкин. 
Кейинчалик 
стратегияни танлаш
амалга оширилади. Бунда махсус 
усуллар ѐрдамида ташкилот қандай қилиб ўз мақсадларига эришиши ва ўз 
миссиясини амалга ошириши билан белгиланади, яъни унинг фаолияти соҳа, 
восита ва шакллар каби томонларини ривожланиш йўналишлари 
белгиланади. 

---

192 
Стратегиянинг танланиши ташкилот томонидан келажакда уни фаолият 
юритишига нисбатан қандай қарор қабул қилинишига боғлиқдир: 
белгиланган бизнесни тўхтатиш ѐки давом эттириш ѐки бизнеснинг бошқа 
тури билан шуғулланиш. 
Бунда корхона асосий йўналишларни белгилайди: 
-
харажатларни камайтиришда етакчилик; 
-
маҳсулотни ишлаб чиқариш (сотишда)да ихтисослашиш; 
-
бозорнинг маълум сегментини қайд этиш. 
Бизнес ривожланишида эталонли стратегияларнинг бир неча гуруҳлари 
мавжуд. Биринчисига жамланган ҳолда ўсиш, иккинчисига интеграцияланган 
ҳолда ўсиш, учинчисига диверсификацияланган ҳолда ўсиш, тўртинчисига
қисқартириш стратегияси киради. 
Стратегияни ишлаб чиқаришда корхона жорий стратегияни белгилаб 
олиши ва маҳсулот портфелини таҳлил қилиб чиқиши зарур. Стратегияни 
танлаш корхонанинг мақсади, раҳбарларнинг манфаати, ресурслар, ходимлар 
малакаси, ташкилотнинг ташқи муҳитга боғлиқлиги каби омиллар томонидан 
асосланган. 
Шундан кейин танлаб олинган стратегияни баҳолаш амалга оширилади 
(унинг стратегияни амалга ошириш имкониятини белгилаб берувчи асосий 
омилларни танлашда ҳисобнинг тўғрилиги ва етарлигини таҳлил қилиш 
кўринишида). Танлаб олинган стратегияни баҳолашнинг барча тадбирлари 
битта нарсага бўйсундирилади: у фирма томонидан ўз мақсадларига 
етишишига олиб келадими? Агар ҳа бўлса, бундан кейинги уни баҳолаш 
қуйидаги йўналишлар бўйича ўтказилади: 
-
танланган стратегия атрофдагиларнинг ҳолати ва талабига мос 
келиши; 
-
танланган стратегия фирманинг салоҳияти ва имкониятларига мос 
келиши;
-
стратегияга киритилган хатарни қабул қилишлиги. 

---

193 
Шуни таъкидлаш жоизки, йирик ва ўрта кўп тармоқли компанияларда 
кўпинча