Muxammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Unversiteti

2) P.Sorokinning sotsiomadaniy o‘zgarishlar dinamikasi nazariyasi
P.Sorokinning sotsiomadaniy o‘zgarishlar dinamikasi nazariyasiga ko‘ra:
1. Ijtimoiy voqelikning o‘zgarishi qonuniy holatga aylanadi.
2. Supersistemalar bir-biri bilan almashadi.
3. Hukmron bo‘lib turgan dunyoqarash boshqa dunyoqarashga o‘rnini bo‘shatib beradi.
4. Natijada jamiyatda taraqqiyot yuz beradi.
5. Ijtimoiy rivojlanish asosi islohot (reforma)lar bilan bog‘lanadi.
6. Ijtimoiy ehtiyojlar qondirilishi uchun sotsial jarayonlar boshqariladi.
7. Sotsial boshqaruv tizimi tartibga solinib, mukammallashib boradi.
3.Sotsial boshqarish jarayonining qanday bosqichlari mavjud?
1.Axborot yig‘ish va uni qayta ishlash.
2.Uni analiz etish.
3.Taqsimlash.
4.Maqsadli qarorlar ishlab chiqish.
5.Rivojlantirish.
6.Dasturlashtirish.
7.Loyihalashtirish va faoliyatni tashkil etish.
8.Nazorat etish.
9.Kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo‘yish.
10.Faoliyat natijalari haqida axborot to‘plash va qayta ishlash.
4.Ta’lim tizimining zamonaviy yo’nalishlari va usullari haqida ma’lumot bering?
Joylardagi o‘qituvchilarga bo‘lgan ehtiyojni qoplash uchun Toshkent viloyatida Chirchiq davlat pedagogika instituti tashkil etildi. Bundan tashqari, 15 ta oliy ta’lim muassasasida tashkil etilgan maxsus sirtqi bo‘limlarda o‘rta maxsus ma’lumotga ega bo‘lgan 5 mingdan ortiq pedagoglar uchun oliy ma’lumot olish imkoniyati yaratildi.Ta’lim tizimidagi innovatsiya va kreativ yondashuvlar asosida Muhammad Xorazmiy va Mirzo Ulug‘bek nomlari bilan ataladigan, aniq fanlar chuqur o‘qitiladigan maxsus maktablar tashkil etildi.Oliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish borasida ham ko‘plab ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2017-2021 yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi qabul qilindi.Yangi tashkil etilgan institut va filiallar hisobidan yurtimizdagi oliy ta’lim muassasalari soni 81 taga, hududlardagi filiallar 15 taga, xorijiy universitetlar filiallari 7 taga etdi. Shular qatorida Olmaliq shahrida Moskva po‘lat va qotishmalar institutining, Toshkent shahrida esa AQSHning Vebster universitetining filiallarini tashkil etish bo‘yicha kelishuvlarga erishilganini ta’kidlash lozim. Oliy ta’lim muassasalarida iqtisodiyotning real sektoridagi talab va ehtiyojdan kelib chiqib, sirtqi va kechki bo‘limlar ochildi. (O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasidan)
"Ta'lim" zamonaviy kontseptsiyasida nafaqat ta'lim natijasida olingan bilim, ko'nikma va qobiliyatlar, balki tanqidiy fikrlash, yaratish, axloqiy nuqtai nazardan baholash, insonning faoliyati va unga o'xshash odamlar bilan cheksiz ravishda rivojlanib boradigan jarayon sifatida aylanib o'tadigan barcha narsalar kiradi. bunga odamni eng muhim ishlarga jalb qilish orqali erishiladi. Shunday qilib, inson tarbiyasi (protsessual rejada) bu ontogenetik tekislikda shaxsning irsiy dasturiga va shaxsning sotsializatsiyasiga ko'ra shakllanishi bo'lgan keyingi ijtimoiy ahamiyatga ega tajribani oldingi avlodlar tomonidan doimiy ravishda uzatishning ijtimoiy uyushgan va standartlashtirilgan jarayoni (va uning natijasi).Zamonaviy mahalliy pedagogika, fanda V.V. asarlarida batafsil bayon etilgan. Kraevskiy, ta'lim mazmunining turli xil tushunchalari mavjud bo'lib, ularning ildizlari o'tmishga borib taqaladi - rasmiy va moddiy ta'lim nazariyasiga. Ularning har biri insonning dunyo va jamiyatdagi o'rni va funktsiyasini ma'lum bir talqin qilish bilan bog'liq. Ta'lim mazmunidagi tushunchalardan biri uni pedagogik jihatdan moslashtirilgan fanlarning asoslari sifatida izohlaydimaktabda o'qidi, qolgan shaxsiy xususiyatlarni, masalan, ijodiy bo'lish, tanlash erkinligini anglash qobiliyati, odamlarga odobli muomala va boshqalar. Ushbu yondashuv talabalarni demokratik jamiyatda to'laqonli mustaqil hayotga emas, balki fan va ishlab chiqarish bilan tanishtirishga qaratilgan. Aslida, inson bu erda ishlab chiqarish omili sifatida harakat qiladi. Yana bir kontseptsiya ta'lim mazmunini o'quvchilar o'rganishi kerak bo'lgan bilimlar, ko'nikmalarning kombinatsiyasi sifatida ko'rib chiqadi. "Ta'lim mazmuni bo'yicha tushunish kerakki, ilmiy bilimlar tizimi, amaliy ko'nikmalar, shuningdek o'quv jarayonida o'quvchilar o'zlashtirishlari kerak bo'lgan falsafiy va axloqiy-estetik g'oyalar." 
5.Progess va regress tushunchalariga ta’rif bering
-Progress (lot. Ilgarilanma harakat, muvaffaqiyat) – quyidan yuqoriga, oddiydan murakkabga tomon rivojlanish taraqqiyotni ifodalaydi. Progress tushunchasi “regress” tushunchasining ziddidir. Olamdagi o‘zgarishlarning ma’lum yo‘nalishda sodir bo‘lishi to‘g‘risidagi tasavvurlar qadim zamonlardayoq paydo bo‘lgan. Ko‘pincha antik mualliflar tarixni o‘zgarmaydigan hodisalarning oddiy izchilligidan iborat, umuman, “oltin davrdan” keladigan regressiv jarayon yoki bir xil takrorlanishi tarzida tasvirlaganlar. Progress xristian esxotologiyasi (tarixni muayyan yo‘nalishda kechadigan jarayon sifatida)dan emas, balki uning inkor etilishidan kelib chiqdi. Eng avvalo progress ilmiy bilish sohasida kuzatilsa, F.Bekon va R.Dikart o‘tmishga, orqaga qarayvermaslik kerak, ilmiy bilim olamni olg‘a rivojlantiradi, deb ko‘rsatdilar. Progress g‘oyasi ijtimoiy munosabatlar sohasiga ham (Fyurgo Kondarse) tatbiq etildi. Ma’rifatparvarlik falsafasi progressni inson aqlidan keltirib chiqardi. Boshqa ratsionalistik oqimlarga ham tarixiylik yod edi.Umuman, progressningmarkscha-lenincha konsepsiyasi uni moddiy ishlab chiqarish usuli bilan bog‘lab tushuntirdi. Lekin bu nazariya ishlab chiqarish vositalariga ijtimoiy mulkchilikni progressning mutloq asosi deb hisoblanadi. Ijtimoiy amaliyot bunday qarashning bir yoqlama va xato ekanligini ko‘rsatdi. Albatta, progressda ishlab chiqarish usulining roli bor. Ammo, ayni chog‘da ma’naviy omilning rolini ham nazardan chetda qoldirmaslik kerak.
-Regress (lot. orqaga qaytish) – rivojlanishda orqaga ketish, eski shakllarga qaytish, taraqqiyotning quyi darajasiga tushib qolishni anglatuvchi tushuncha. Aslida regress mohiyat e’tibori bilan barcha sistemalarga xos. Chunki murakkab sistemalarning yemirilishi – regress mazmunini tashkil etadi. Siyosiy hayot, madaniyat, maorif kabi ijtimoiy hodisalar jamiyatda kechayotgan jarayonlarning progressiv va regressiv harakterdaligini aniqlashda muhim o‘rin egallaydi. Masalan, jamiyatning siyosiy omillar ta’sirida regressga yo‘l tutishiga fashistik rejimlar hukmronlik qilgan mamlakatlarni kiritish mumkin. Jamiyat taraqqiyotida eskirgan shakllarga qaytish ham regressga misol bo‘ladi. Regressiv jarayonlarni alohida olingan insonlar ularning hayoti, xulqi misolida ham ko‘rish mumkin. Xususan, psixologiyada regressiv xulq deganda individning o‘z rivojlanishida oldingi davrlariga xos bo‘lgan xulqqa qaytishi tushuniladi. Regressiv tendensiyalar mavjud bo‘lsada, bu uning inson va insoniyat rivojida ustuvorligini bildiradi. Zero, u yoki bu regressiv jarayonlardan qat’iy nazar, insoniyat rivoji umuman progressiv harakterga ega.
6.Ijtimoiy taraqqiyot shakllarining ijobiy va salbiy mohiyatga ega bo‘lgan qanday tiplarini bilasiz?
1.Taraqqiyot (arab. ko‘tarilish, rivojlanish, yuksalish, takomillashish kabi ma’nolarni anglatadi).
2.Inqiroz – taraqqiyotda orqaga ketish, tanazzul. Har qanday ob’ekt o‘zining rivojlanishi mobaynida paydo bo‘lish, ulg‘ayish, pasayish va halok bo‘lish bosqichlaridan o‘tadi. Har qanday tizim (ob’ekt)ning nisbatan yuqori darajada shakllangan holatidan quyi darajadagi holatga o‘tish jarayoni inqilob davri deyiladi. Ijtiomiy tizimlardagi inqirozlarga differensial yondoshish kerak.

7.Sotsial reformalar va ularning turlari haqida ma’lumot bering.

Islohot tushunchasi “Reforma” so‘zidan olingan bo‘lib, o‘zgartirish, tuzatish, qayta tashkil etish degan ma’noni anglatadi. Islohot (reforma) deb, muayyan bir jamiyatning, ijtimoiy-siyosiy tizimning negizini, asosini saqlab qolgan holda biror-bir tomoni, sohasini, muayyan bir tartibotlarini, ijtimoiy institut yoki tashkilotlar faoliyatini o‘zgartirishga va qaytadan tashkil qilishga aytiladi.
Islohot (reforma) qaytadan kurash, isloh qilish, islohot ma’nolarini anglatar ekan siyosiy sohada hukmron sinflarning o‘z hukmronligini saqlab qolish maqsadida o‘tkaziladigan va mavjud davlat tuzumini o‘zgartirmaydigan islohotlari ham deyish mumkin. Reforma tushunchasi, shubxasizki, revolyusiya tushunchasiga qarama-qarshidir. Islohotlarijtimoiy munosabatlarni takomillashtirish, yetilgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy munosabatlarni hal etish vositasidir. Islohot rasman har qanday mazmundagi yangilikni joriy etish hisoblansada, islohot deyilganda ko‘p yoki oz darajadagi ilg‘or qayta o‘zgartirish nazarda tutiladi. Jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarning pirovard maqsadini vaziyatdan kelib chiqqan holda to‘g‘ri belgilab olish muhimdir. Islohotlar turli mamlakatlarda ularning geografik joylashishi, iqlimi, iqtisodiy, intellektual salohiyati, ma’naviyati, madaniyati, milliy xususiyatlari va boshqa o‘ziga xos omillardan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
8.Ommaviy axborot vositalarining ijtimoiy ahamiyati haqida ma’lumot bering