Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

311 
 
4-MAVZU : BUXORO AMIRLIGIDA ISLOHOTLAR UCHUN 
KURASH HAMDA QIZIL ARMIYA TOMONIDAN AMIR 
HOKIMIYATINING AG‗DARILISHI.BXSRNING TASHKIL 
TOPISHI VA FAOLIYATI.                                        
 
REJA: 
1. Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar faoliyati 
2. Qizil armiyaning Buxoroga hujumi hamda amir hokimiyatining ag‗darilishi 
3. Buxoro Xalq Sovet Respublikasining tuzilishi 
4. BXSRdagi siyosiy, iqtisodiy va madaniy o‗zgarishlar 
  
Tayanch iboralar:
 BXSR, Yosh buxoroliklar, manifest
 
    
Buxoro    amirligidagi      vaziyat.Yosh  buxoroliklar    harakati
.
  Ma‘lumki,  Buxoro  
amirligi   XIX  asr  ikkinchi yarmida  yuz bergan   Rossiya  imperiyasi   bosqinidan  
keyin   o‘z   mustaqilligidan  mahrum  bo‘lib, Rossiya  protektaratiga  aylanib  qolgan 
edi.Ular ichki siyosatda  nisbatan  mustaqil bo‘lsada, biroq  uning  xorijiy  davlatlar  
bilan  bo‘ladigan  tashqi  siyosiy  va  savdo-tijorat  aloqalari  Rossiya  hukumatining  
to‘liq  nazoratida  amalgam  oshiriladi. 
    
1917-yilgi    fevral    burjua  demokratik  inqilobi    va      podsholik  tuzumining  
ag‘darilishi,    hokimiyatning      boshqa      siyosiy      kuchlar    qo‘liga    o‘tishi    Buxoro  
amirligiga      ham  o‘z    ta‘sirini      o‘tkazmasdan      qolmadi.  Negaki,    podsho  
Rossiyasining      yarim    mustamlakasi    hisoblanib  kelgan    Buxoroda    bu  davrga  kelib  
ichki ijtimoiy- siyosiy  va iqtisodiy  ziddiyatlar  jiddiy  tus  olib  borayotgandi.Buning  
boisi  amirlikning    moliyaviy-iqtisodiy    hayoti    va    savdo-sotiq    aloqalari    ko‘pdan  
buyon    Rossiya iqtisodiyotiga  bo‘ysundirib  kelinganligida  edi.Bunda uning siyosiy  
jihatdan  qaramligini  gapirib  o‘tmasa  ham bo‘ladi.Binobarin, Rossiyadagi  har  bir  
o‘zgarish, iqtisodiy  yoxud  siyosiy  larzalar  amirlikning   hayot maromiga   chuqur 
daxl  etmasdan  qolmasdi.Buning  ustiga    mamlakat  ichki    hayotida    hokimi  mutlaq, 
cheklanmagan    vakolatlar      sohibi    bo‘lgan    amir    va  uning    ko‘p    sonli    ayonlari,  
amaldorlari    mehnatkash    ommaga    hukm    o‘tkazib,    zulm-  sitamni    kuchaytirib  
kelardi. 
    
XX  asr  boshlarida  ilg‘or, taraqqiyparvar   ziyoli  yoshlardan  tashkil  topgan  
Yosh    buxoroliklar    tashkiloti  ham    ham    aynan    mana    shu    maqsadlarda      faoliyat   
yuritardi.O‘z saflarida  Abduvohid  Burxonov, Usmon Xo‘jayev , fayzulla  Xo‘jayev, 
A.Fitrat,  Sadriddin  Ayniy,  Mirza  Muhitdin    Mansurov,  Abdulqodir    Muhitdinov  va  
boshqa o‘nlab  yurt  fidoiylarini   birlashtirgan  Buxoro  jadidlari  1917-yil  inqilobiy  
voqealaridan    foydalanib    keng    xalq    manfaatlari    foydasiga    muhim    siyosiy  
o‘zgarishlarni   ro‘yobga  chiqarishga  harakat  etdilar.Ayniqsa, bunda amirga  tayziq  
o‘tkazib, uni xalqqa  ko‘p  masalalarda  yon berishga, siyosiy  tuzumni o‘zgartirishga  , 
xususan , konstitutsion  monarxiya  joriy etishga  urg‘u  berildi.  
   
7-aprelda  amir Said Olimxon  keng omma  tazyiqi  va  Yosh  buxoroliklarning  
islohiy  talablari    asosida  Manifest    chiqarishga    majbur    bo‘ladi.Unda  amirlik  
tuzumining  tub negizlarida  daxl qilmagan  holda  mamlakatda  bir qator  demokratik  
o‘zgarishlar  o‘tkazish    ko‘zda    tutilgandi.Soliqlarni    tartibga    solish,  turli    ijtimoiy  
tabaqalar    vakillaridan    iborat    Majlis    tashkil  qilish,  maorif,  tibbiyot,  sud  tizimi   
faoliyatini      yaxshilash  ,  ma‘muriy    boshqarish    ishlarini      takomillashtirish    va  
boshqalar      shular    jumlasiga    kirardi.garchand  amir    manifesti  Yosh    buxoroliklar 
tomonidan  ma‘qullanib  kutib olingan  bo‘lsada, biroq  hukmron, qora kuchlar  unga  

---

312 
 
tish-tirnog‘I    bilan  qarshi    turdilar.Ular    namoyishga    chiqqan  islohot    tarafdorlariga  
hujum  qilib,  poytaxtda  qonli  qirg‘inlar    uyushtirdilar.  Yosh    buxoroliklarni  ta‘qib 
qilish,  ulardan  o‘ch  olish    avjga    mindi.Ularning    ko‘plab    namoyondalari    qo‘shni 
Turkiston  ASSRga    bosh  olib    ketishga  majbur    bo‘ldi.Shu    tariqa,  amirlikda  
konservativ  ruhdagi  kuchlarning  qo‘li  baland  keldi.Islohiy  harakatlarning  birinchi  
bosqichi  muvaffaqiyatsiz   yakun  topdi.