Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

―Sho‗roi Ulamo‖ tashkilotlarining faoliyati 
          Yangi mavzu bayoni 
(20 daqiqa)
:
 
Tarix  saboqlari.  Tarix  xalqqa  saboq  va  ma‘rifat  beradi.  Tarixni  o‗rganmasdan 
turib  kelajakni  anglab  bo‗lmaydi.  Har  bir  inson,  har  bir  xalq  o‗z  o‗tmishi  va 
kechmishini  ajdodlari  tomonidan  yaratilgan  tarixiy  kitoblarni  sinchiklab  o‗qish, 
o‗rganish va mutolaa qilish orqali bilib oladi. Tarix inson aql-idroki va tafakkurining 
shunday  bir  nodir  va  mo‗jizakor  mahsulidirki,  uning  ma‘naviy  qudrati  va  yordami 
bilan biz barcha kechmish zamonlarning odamlariga ham- 
dam-u  hamnafas  bo‗lamiz,  o‗tib  ketgan  asrlar  silsilasini  butun  hayajonlari, kurashlari 
va  ziddiyatlari  bilan  ko‗z  o‗ngimizda  gavdalantiramiz.  Inson  tarixdan  ta‘lim-tarbiya 
oladi,  tarix  katta  saboq  beradi.  Tarix  saboqlaridan  o‗ziga  tegishli  xulosa  chiqara 
olmagan,  kechagi  kunini  yaxshi  bilmagan  millatning  kelgusi  qismati  o‗z-o‗zidan 
ravshan. 
Mashhur  o‗zbek  taraqqiyparvari,  jadidchilik  harakatining  yirik  namoyandasi 
Abdurauf  Fitrat 1917-yilda  ta  rixdan saboq  chiqarish  to‗g‗risida  shunday  yozgan  edi: 
―Tarix  millatlarning  o‗tmishini,  taraqqiyotini  hamda  tanazzulining  sabablarini 
o‗rganaturg‗on ilmdir‖.  
Tarix  saboqlari  bugungi  kunda  ham  bizni  hushyorlikka  undaydi.  Xususan, 
jahonning  ayrim  davlatlarida  va  O‗zbekistonga  chegaradosh  ba‘zi  mamlakatlarda 
siyosiy barqarorlikni izdan chiqarmoqchi bo‗lgan siyosiy kuchlar va terrorchi guruhlar 
mavjudligi  kishini  jiddiy  o‗ylantirmasdan  qo‗ymaydi.  Shuning  uchun  ham  Sizlar 
mustaqillik  in‘om  etgan  ne‘matlarni  asrashingiz,  erk  va  ozodligimiz  hamda  birlik  va 
hamjihatligimizni ko‗z qorachig‗idagi gavhardek himoya qilishingiz shart. 
O‗zbekistonning  sovet  davri  tarixining  alohida  xususiyatlari  va  davrlashtirish 
masalalari.  Mazkur  darslik  sahifalarida  Vatanimiz  tarixining  eng  murakkab  va 
ziddiyatli, katta yo‗qotishlar va talafotlarga boy, shuningdek, ota-bobolarimizning yurt 
ozodligi va mustaqilligi uchun olib borgan qahramonona kurashlari, mag‗lubiyatlari va 
zafarlari  hamda  o‗zbek  xalqining  bunyodkorlik  faoliyati  va 
༸
dokorona  mehnatlarini 
o‗z ichiga olgan O‗zbekistonning sovet davri tarixi yoritiladi. 
1917  –  1991-yillar  O‗zbekiston  tarixida  sovet  davrini  tashkil  qiladi.  Mazkur 
davrni  quyidagi  katta  2  ta  bosqichga  ajratish  mumkin:  1)  birinchi  bosqich  –  1917  – 
1924-yillar;  2)  ikkinchi bosqich  –  1925 –  1991-yillar. Birinchi  bosqich-da  mintaqada 
Turkiston, Buxoro, Xorazm respublikalari tashkil qilingan bo‗lsa, ikkinchi davr 1925-
yil  fevralda  O‗zbekiston  SSRning  tuzilishi  bilan  boshlanadi  hamda  1991-yilda  sovet 
davlatining  parchalanishi  bilan  tugaydi.  Bu  bosqichlar  ham  o‗z  navbatida  bir  nechta 
kichik bosqichlarga bo‗linadi
. 

---

291 
 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2016-yil 14-dekabrda 
Oliy  Majlis  palatalarining  qo‗shma  majlisida  so‗zlagan  nutqida  yaqin  o‗tmish 
tariximizga quyidagicha baho bergan edi: ―O‗zbek xalqining necha mingyillik tarixida 
qanday murakkab davrlar, og‗ir sinovlar bo‗lganini barchamiz yaxshi bilamiz. 
O‗zbekistonning eng yangi tarixi va biz erishgan olamshumul yutuqlar mard va 
matonatli  xalqimiz  har  qanday  qiyinchilik,  to‗siq  va  sinovlarni  o‗z  kuchi  va  irodasi 
bilan yengib o‗tishga qodir, deb baralla aytishga to‗la asos beradi. 
Biz  ajdodlarimizning  yorqin  xotirasini  asrab-avaylab,  qalbimizda,  yuragimizda  
abadiy    saqlaymiz.    Bukilmas    iroda,   
༸
doyilik    va    jasorat    namunasini  amalda 
namoyon  etib,  o‗z  hayotini  aziz  Vatanimizning  har  tomonlama  ravnaq  topishiga 
bag‗ishlagan  ustoz  va  murabbiylarimiz,  zamondoshlarimiz  bilan  biz  cheksiz 
faxrlanamiz‖. 
1917 yil 27 fevralda Petrogradda bo‗lgan demokratik inqilob Turkiston o‗lkasiga 
ham o‗z ta‘sirini o‗tkazdi. Turkistonda yangi jamiyat kurtaklarini shakllantirish uchun 
harakat boshlanib ketdi. Turkiston ijtimoiy-siyosiy hayotida o‗lka muxtoriyati masalasi 
asosiy  masala  bo‗lib  qoldi.  Turkistonga muxtoriyat  maqomini  berish  g‗oyasi  nafaqat 
demokratik ziyolilar orasida, hatto oddiy xalq o‗rtasida ham ancha ommalashgan edi. 
 
1917  yilning  mart-aprel  oylari  o‗lkaning  siyosiy  uyg‗onishida  burilish  davri 
bo‗ldi. Turkiston jadidlari, milliy ziyolilari va islom ulamolarining yetakchilari bo‗lgan 
Mahmudxo‗ja  Behbudiy  (1875-1919),  Munavvar  Qori  (1878-1931),  Ubaydullaxo‗ja 
Asadullaxo‗jayev  (Ubaydulla  Xo‗jayev;  1882-1938),  Fitrat  (1886-1938),  Fayzulla 
Xo‗jayev  (1896-1938),  Sadriddin  Ayniy  (1878-1954),  Abdulvohid  Burhonov  (1875-
1934),  Mustafo  Cho‗qay  (1886-1941),  Muhammadjon  Tinishboyev  (1879-1939), 
Sherali  Lapin  (1868-1919),  Ahmad  Zakiy  Validiy  (1890-1970),  Obidjon  Mahmudov 
(1858-1936)  o‗lkada  yangi  tashkil  qilingan  ―Sho‗roi  Islomiya‖  (1917  yil  mart), 
―Sho‗roi  Ulamo‖  (1917  yil  iyun),  ―Turon‖  jamiyatlari  va  ―Turk  adami  Markaziyat 
(federalistlar) firqasi‖ (1917 yil iyul), ―Ittifoqi muslimin‖ (1917 yil sentyabr) siyosiy