«mutaxassislikka kirish» fanidan 10-ma’ruza: psixolog faoliyatini nazorat qiluvchi axloqiy me’yorlari va etik tamoyillar samarqand – 2021 yil Reja

2.Amaliy psixologning axloqiy kasbiy faoliyati asosida yotuvchi asosiy tamoyillar
Axloq – bu har qanday ijtimoiy guruhning xulq-atvori, axloqiy normalari yig'indisidir. Har qanday kasbiy guruh faoliyatida o'ziga xos me'yorlar, kasbiy xulq-atvor qoidalari ham ishlab chiqiladi, ular birgalikda kasbiy etikani tashkil qiladi. Bunday fikrlar tibbiy hamda ilmiy etikaga tegishlidir.
Shifokor ishida axloqning ahamiyati haqida ko'pchilik biladi. Qadimgi yunon tabibi va faylasufi Gippokrat tabibning axloqiy normalarini shakllantirgani hammaga ma’lum. Hozirda Gippokrat qasamyodi professional tibbiy etikaning asosini tashkil etadi.
Psixologning kasbiy faoliyati – bu insonning ichki dunyosi, inson shaxsiyati bilan ishlash. Va bu ish maxsus tamoyillar va axloq qoidalariga rioya qilishni talab qiladi. Psixologiya o'z ixtiyorida bunday vositalarga ega bo'lib, ulardan foydalanish alohida e'tibor talab qiladi. Endi psixologning kasbiy etikasining eng muhim tamoyillarini ko'rib chiqamiz.
1) Kasbiy kompetentlik tamoyili.
Psixologning o'z huquq va majburiyatlarini, imkoniyatlari va cheklovlarini bilishi muhimdir. U o'zining kasbiy imkoniyatlarini aniq bilishi va faqat kasbiy tayyorgarlik darajasida harakat qilishi kerak. Psixodiagnostika usullarini, korreksiya, rivojlanish, maslahat dasturlarini qo'llashda psixolog ularning nazariy asoslarini bilishi va ularni amalga oshirish texnologiyasini yaxshi o'zlashtirishi kerak.
Yetuk va malakali psixologik yordamni tashkil qilish uchun u hamkasblari va turdosh mutaxassisliklar vakillari – psixiatrlar, psixoterapevtlar, psixonevrologlar, neyropsixologlar bilan aloqa o'rnatishi va hamkorlikda ish olib borishi kerak.
Malakali psixolog uchun mijozga: "Yo'q, men bu muammo ustida ishlamayman, boshqa mutaxassisga murojaat qilganingiz ma'qul" degan javobi uning kasbiy kompetentsizligining belgisi emas.
Faqat yetarlicha malakaga ega bo’lmagan psixolog cheklovlarsiz ishlaydi, zarur tayyorgarliksiz har qanday muammoni o'z zimmasiga oladi, har qanday savolga javob berishga intiladi. Kasbiy kompetentsiya tamoyili psixologdan faqat o'zi kasbiy-professional darajada biladigan va hal qilish uchun amaliy ish usullariga ega bo'lgan masalalarni hal qilishni talab qiladi. Shu munosabat bilan, psixolog mijoz tomonidan qo'yilgan savollar sohasidagi haqiqiy imkoniyatlari, uning vakolatlari chegaralari haqida uni xabardor qilishi kerak.
Psixolog mijozga xulosa va tavsiyalar berishda, psixologik ma'lumotlarni tushunarli shaklda va u tushunadigan tilda yetkazishi zarur bo’ladi. Shu bilan birga, u professional atama va ilmiy terminlarni haddan ortiq ishlatishdan qochishi kerak.